Spora iştirak hayatın her devrinde değerlidir, bilhassa çocuk, ergen, genç erişkinler için sıhhatin pekiştirilmesi, hastalıklardan korunma ve zihinsel yeterlilik hali için kritik bir değere sahiptir. Bireyler dış etrafın yaratmış olduğu olumsuz tesirleri azaltabilmek, iş ve toplumsal yaşantı içerisindeki azalan mental enerjiyi geri kazanabilmek ve bunun yanı sıra kendini keyifli, güzel ve sağlıklı hissedebilmek hedefiyle, boş vakit içinderında spor ve sanat üzere biroldukça aktiflik içerisinde yer alabilmektedirler (Başar, 2018). Fizikî aktivitenin bu etkinlikler ortasında kıymetli bir yeri vardır. Spor yapmak, atletlerin kendini denemesine, öbür spor yapanlarla kendini karşılaştırmasına imkan sağladığı ve sağlıklı bir müsabaka ortamı sunduğu için bireylerde olumlu benlik hürmeti ve zihinsel dayanıklılığın gelişmesine yarar sağlamaktadır. Tertipli spor yapmanın fizikî olarak performansımızı geliştirdiği, kalp rahatsızlıkları, yüksek tansiyon ve kolesterol üzere hastalıkların oluşum riskini azalttığı, yaşa bağlı olan kemik bozulmalarını yavaşlattığı, kilo müdafaaya yardımcı olduğu, bedendeki yağ oranını azalmasını ve kas oranının artmasını sağladığı ve obezite riskini azalttığı üzere vücudumuza olan faydalarına hepimiz aşinayız. Spor yapmayı hayat rutinimize katmanın bedensel sıhhatimiz haricinde ruh sıhhatimiz üzerinde de pek büyük bir tesiri var.
Nörobiyolojik tesirlerine baktığımızda sistemli aktivite beyinde kimi değişikliklere niye olurak bilişsel işlevleri tesirler ve bireyin kendisini daha uygun hissetmesini sağlar. Beynimizi bir kas olarak düşünelim ve nizamlı spor yaparak beynimizi geliştirebiliriz. Kanada Newfoundland Memorial Üniversitesi’nden Ploughman, “Egzersiz Beyin Gıdasıdır” başlıklı makalesinde, fizikî aktivitenin bilişi nasıl olumlu tarafta etkilediğini açıklayan üç baskın sinirbilim teorisini sunuyor: İdman yaparken, beynin rasyonel düşünme ve toplumsal, fizikî ve entelektüel performansla bağlı alanlarında oksijen satürasyonu ve anjiyogenez (kan damarı büyümesi) meydana gelir. Antrenman gerilim hormonlarını düşürür ve bilgi işlemeyi hızlandırdığı bilinen serotonin ve norepinefrin üzere nörotransmiterlerin sayısını artırır. Antrenman, nörotrofinleri (beyin kaynaklı nörotrofik faktör, insülin gibisi büyüme faktörü ve temel fibroblast büyüme faktörü) üst yanlışsız düzenler. Bunlar, gelişmekte olan beyindeki nöronların hayatta kalmasını ve farklılaşmasını, dendritik dallanmayı ve yetişkin beynindeki sinaptik mekanizmayı dayanaklar. Antrenman beyne giden kan akışını artırır. Kan, beynin yüksek uyanıklık ve zihinsel odaklanma için gereksinim duyduğu oksijeni ve glikozu sağlar. Araştırmalar kararında, nizamlı spor yapan bireylerde, kısa müddetli hafızada gelişme, daha süratli reaksiyon müddeti sergileme ve daha yüksek seviyede yaratıcılık gözlenmiştir (Ploughman, 2008). Sistemli spor yapma beyindeki hudut hücrelerinin yenilenmesine yardımcı oluyor ve beyindeki hücrelerin yaşlanmasını geciktiriyor. Tek bir spor idmanı bile dopamin ve seratonin üzere nörotransmiterlerin seviyesinin anında yükselmesini sağlıyor. Bedenimizde dopamin ve seratonin eksikliği kendini odaklanamama, düşük güç, halsizlik, ümitsizlik ve suçluluk hissi, anksiyete, iştah değişiklikleri, unutkanlık, öfke hali tekniklerinde gösterir. Bu eksiklikler hayat kalitenizin düşmesine niye olur.
Psikososyal ve davranışsal tesirlerine baktığımızda ise sporun bir ömür biçimi olarak benimsenmesi bireylerin psikososyal sıhhatinin korunmasında tesirlidir. Sharma, Madaan ve Petty’nin (2018) ilgili araştırmasında, idmanın; anksiyeteyi, depresyonu ve olumsuz duygu-durumu azalttığı, benlik hürmeti ve bilişsel fonksiyonu güzelleştirdiği, zihinsel sıhhat üzerinde müspet tesirlerinin olduğu söz edilmiştir. Öte yandan idmanın, düşük benlik hürmeti ve toplumsal geri çekilme üzere semptomları hafifçelettiği de ortaya konulmuştur. tıpkı vakitte antrenmanın şizofrenide kıymetli bir yardımcı tedavi olduğunun altı çizilmiştir, bunun niçini ise şizofreni hastalarının antipsikotik tedavilerde kilo alma riski niçiniyle özellikle obeziteye karşı savunmasız olmasıdır. İlgili çalışmada, aylık bir fizikî kondisyon programına katılan şizofreni hastalarının, kilo denetiminde güzelleşmeler gösterdiği, zindelik düzeylerinin arttığı, güç düzeylerinde yükselme gözlendiği ve el kavrama gücü düzeylerinin yükseldiği bildirilmiştir. Malchow ve oburlarının (2013) ilgili çalışmasında, sistemli olarak fizikî aktivite yapan bireylerin, daha düşük depresyon ve anksiyete semptomları ile karakterize edildiği, tersine epeyce az fizikî aktivite yahut fizikî aktiviteye hiç iştirak göstermeyen bireylerde ise depresif semptomların daha yüksek olduğu tabir edilmiştir. Bilhassa ergen yaş kümesinde rastgele bir toplumsal aktivitede yer almamanın yahut katılınan toplumsal aktivitenin aşikâr bir program, kontrol ve maksat çerçevesinde olmamasının akademik başarısızlık, antisosyal haller, intihar ve yasa dışı husus berbata kullanması ile alakalı olduğu gösterilmiştir (Gilman etc., 2004). Spor yapmanın dünyadaki herkesin maruz kaldığı gerilim faktörünün azalmasında da pek yararı var. Nizamlı idman sırasında bireye memnunluk hissi veren endorfin hormonunun salgılanması artar ve bu hormon gerilimin niye olduğu yıpratıcı tesirleri azaltmaya yardımcı olur. bu biçimdece kişi gerilimle karşılaştığında, verdiği ani reaksiyonlar azalır. Tertipli spor yapmak beraberinde gün ortasında çoğunlukla yaşadığımız öfke hissinden daha az etkilenmemizi ve denetim altına almamızı sağlar. İdman yapmak kaslarınızın gevşemesine ve his durumunuzun yatışmasına, öfkeden kaynaklı olarak içinizde oluşan gücün bastırılmayıp dışa atılmasına, olayları daha sakin değerlendirmenize imkan sağlar. Bunlara ek olarak tertipli spor yapmak uyku kalitesine olan olumlu tesiri üzerine yapılmış biroldukca araştırma mevcut. Yapılan çalışmalarda, düşük fizikî aktivite düzeyleri ile uykusuzluk prevalansı içindeki bir münasebet olduğu bildirilmiştir (Kelley, 2017). Nizamlı spor yapmanın anksiyete azaltıcı ve antidepresan tesiri, uykusuzluğun etiyolojisi ve devamında görülebilecek ruhsal eştanıların hafifçeletilmesinde kıymetli bir rol almaktadır (Bernard etc., 2019). Nizamlı olarak antrenman yapan beşerler daha az uykusuzluk sıkıntısıyla karşı karşıya kalmaktadır zira idman, uyku döngüleri ve evreleri içinde daha yumuşak ve daha sistemli geçiş sağlayarak uyku kalitesini arttırmaktadır.
Özetle, sistemli spor yapmanın bireylerin depresyon, anksiyete, gerilim bozukluğu, öfke bozukluğu, alzheimer üzere ruhsal rahatsızlıklara olan olumlu etkisinin yanı sıra bireyin memnunluk ve ruhsal yeterli oluşunu arttırarak olumlu tarafta etkilediği biroldukça çalışmayla desteklenmiştir. Bu çalışmalar kararında elde edilen bulguların, şahısların ruhsal istikametten sağlıklı hissetmelerine katkı sağlaması açısından değerli olduğu düşünülmektedir. Hareketsiz bir hayat sürdüren bireyleri ruhsal rahatsızlıklarından koruyabilmenin ve ruhsal açıdan uygun hissetmelerini sağlamanın en düzgün yollarından biri nizamlı antrenmanı hayatlarının her alanına yayarak bu alışkanlığı kazanabilmelerini sağlamaktır. bu biçimdece bireyler daha kaliteli bir hayat sürebilir, hayat gayeleri doğrultusunda daha kararlı ilerleyebilir ve toplumsal ilgilerini epeyce daha tesirli ve sağlıklı bir biçimde sürdürebilirler.
Nörobiyolojik tesirlerine baktığımızda sistemli aktivite beyinde kimi değişikliklere niye olurak bilişsel işlevleri tesirler ve bireyin kendisini daha uygun hissetmesini sağlar. Beynimizi bir kas olarak düşünelim ve nizamlı spor yaparak beynimizi geliştirebiliriz. Kanada Newfoundland Memorial Üniversitesi’nden Ploughman, “Egzersiz Beyin Gıdasıdır” başlıklı makalesinde, fizikî aktivitenin bilişi nasıl olumlu tarafta etkilediğini açıklayan üç baskın sinirbilim teorisini sunuyor: İdman yaparken, beynin rasyonel düşünme ve toplumsal, fizikî ve entelektüel performansla bağlı alanlarında oksijen satürasyonu ve anjiyogenez (kan damarı büyümesi) meydana gelir. Antrenman gerilim hormonlarını düşürür ve bilgi işlemeyi hızlandırdığı bilinen serotonin ve norepinefrin üzere nörotransmiterlerin sayısını artırır. Antrenman, nörotrofinleri (beyin kaynaklı nörotrofik faktör, insülin gibisi büyüme faktörü ve temel fibroblast büyüme faktörü) üst yanlışsız düzenler. Bunlar, gelişmekte olan beyindeki nöronların hayatta kalmasını ve farklılaşmasını, dendritik dallanmayı ve yetişkin beynindeki sinaptik mekanizmayı dayanaklar. Antrenman beyne giden kan akışını artırır. Kan, beynin yüksek uyanıklık ve zihinsel odaklanma için gereksinim duyduğu oksijeni ve glikozu sağlar. Araştırmalar kararında, nizamlı spor yapan bireylerde, kısa müddetli hafızada gelişme, daha süratli reaksiyon müddeti sergileme ve daha yüksek seviyede yaratıcılık gözlenmiştir (Ploughman, 2008). Sistemli spor yapma beyindeki hudut hücrelerinin yenilenmesine yardımcı oluyor ve beyindeki hücrelerin yaşlanmasını geciktiriyor. Tek bir spor idmanı bile dopamin ve seratonin üzere nörotransmiterlerin seviyesinin anında yükselmesini sağlıyor. Bedenimizde dopamin ve seratonin eksikliği kendini odaklanamama, düşük güç, halsizlik, ümitsizlik ve suçluluk hissi, anksiyete, iştah değişiklikleri, unutkanlık, öfke hali tekniklerinde gösterir. Bu eksiklikler hayat kalitenizin düşmesine niye olur.
Psikososyal ve davranışsal tesirlerine baktığımızda ise sporun bir ömür biçimi olarak benimsenmesi bireylerin psikososyal sıhhatinin korunmasında tesirlidir. Sharma, Madaan ve Petty’nin (2018) ilgili araştırmasında, idmanın; anksiyeteyi, depresyonu ve olumsuz duygu-durumu azalttığı, benlik hürmeti ve bilişsel fonksiyonu güzelleştirdiği, zihinsel sıhhat üzerinde müspet tesirlerinin olduğu söz edilmiştir. Öte yandan idmanın, düşük benlik hürmeti ve toplumsal geri çekilme üzere semptomları hafifçelettiği de ortaya konulmuştur. tıpkı vakitte antrenmanın şizofrenide kıymetli bir yardımcı tedavi olduğunun altı çizilmiştir, bunun niçini ise şizofreni hastalarının antipsikotik tedavilerde kilo alma riski niçiniyle özellikle obeziteye karşı savunmasız olmasıdır. İlgili çalışmada, aylık bir fizikî kondisyon programına katılan şizofreni hastalarının, kilo denetiminde güzelleşmeler gösterdiği, zindelik düzeylerinin arttığı, güç düzeylerinde yükselme gözlendiği ve el kavrama gücü düzeylerinin yükseldiği bildirilmiştir. Malchow ve oburlarının (2013) ilgili çalışmasında, sistemli olarak fizikî aktivite yapan bireylerin, daha düşük depresyon ve anksiyete semptomları ile karakterize edildiği, tersine epeyce az fizikî aktivite yahut fizikî aktiviteye hiç iştirak göstermeyen bireylerde ise depresif semptomların daha yüksek olduğu tabir edilmiştir. Bilhassa ergen yaş kümesinde rastgele bir toplumsal aktivitede yer almamanın yahut katılınan toplumsal aktivitenin aşikâr bir program, kontrol ve maksat çerçevesinde olmamasının akademik başarısızlık, antisosyal haller, intihar ve yasa dışı husus berbata kullanması ile alakalı olduğu gösterilmiştir (Gilman etc., 2004). Spor yapmanın dünyadaki herkesin maruz kaldığı gerilim faktörünün azalmasında da pek yararı var. Nizamlı idman sırasında bireye memnunluk hissi veren endorfin hormonunun salgılanması artar ve bu hormon gerilimin niye olduğu yıpratıcı tesirleri azaltmaya yardımcı olur. bu biçimdece kişi gerilimle karşılaştığında, verdiği ani reaksiyonlar azalır. Tertipli spor yapmak beraberinde gün ortasında çoğunlukla yaşadığımız öfke hissinden daha az etkilenmemizi ve denetim altına almamızı sağlar. İdman yapmak kaslarınızın gevşemesine ve his durumunuzun yatışmasına, öfkeden kaynaklı olarak içinizde oluşan gücün bastırılmayıp dışa atılmasına, olayları daha sakin değerlendirmenize imkan sağlar. Bunlara ek olarak tertipli spor yapmak uyku kalitesine olan olumlu tesiri üzerine yapılmış biroldukca araştırma mevcut. Yapılan çalışmalarda, düşük fizikî aktivite düzeyleri ile uykusuzluk prevalansı içindeki bir münasebet olduğu bildirilmiştir (Kelley, 2017). Nizamlı spor yapmanın anksiyete azaltıcı ve antidepresan tesiri, uykusuzluğun etiyolojisi ve devamında görülebilecek ruhsal eştanıların hafifçeletilmesinde kıymetli bir rol almaktadır (Bernard etc., 2019). Nizamlı olarak antrenman yapan beşerler daha az uykusuzluk sıkıntısıyla karşı karşıya kalmaktadır zira idman, uyku döngüleri ve evreleri içinde daha yumuşak ve daha sistemli geçiş sağlayarak uyku kalitesini arttırmaktadır.
Özetle, sistemli spor yapmanın bireylerin depresyon, anksiyete, gerilim bozukluğu, öfke bozukluğu, alzheimer üzere ruhsal rahatsızlıklara olan olumlu etkisinin yanı sıra bireyin memnunluk ve ruhsal yeterli oluşunu arttırarak olumlu tarafta etkilediği biroldukça çalışmayla desteklenmiştir. Bu çalışmalar kararında elde edilen bulguların, şahısların ruhsal istikametten sağlıklı hissetmelerine katkı sağlaması açısından değerli olduğu düşünülmektedir. Hareketsiz bir hayat sürdüren bireyleri ruhsal rahatsızlıklarından koruyabilmenin ve ruhsal açıdan uygun hissetmelerini sağlamanın en düzgün yollarından biri nizamlı antrenmanı hayatlarının her alanına yayarak bu alışkanlığı kazanabilmelerini sağlamaktır. bu biçimdece bireyler daha kaliteli bir hayat sürebilir, hayat gayeleri doğrultusunda daha kararlı ilerleyebilir ve toplumsal ilgilerini epeyce daha tesirli ve sağlıklı bir biçimde sürdürebilirler.