Memnunluk hem kavramsal hem kuramsal açıdan açıklanması ve formülize edilmesi pek de kolay olmayan bir histir. Toplumsal bilimciler memnunluğu; bireylerin keyifli olma durumlarının süreksiz olduğunu savunan ahenk kuramı, memnunluk seviyesini genetik yatkınlık ve kişilik özelliklerine atfeden sabit nokta kuramı, mutluluğun bireylerin olayları yorumlama biçimiyle anlaşılacağını savunan üstten aşağıya memnunluk kuramı, mutluluğun temel ölçütünün haz ve ömür doyumu sıklığına bağlayan aşağıdan üste memnunluk kuramı, gereksinimlerin karşılanması ve muhakkak emellere sahip olma ile keyifli olunduğunu savunan erek kuramı, bireylerin muhakkak emellere ulaşmak ismine yaptığı her türlü aktiflik ve tecrübenin mutluluğa ulaştırdığını savunan aktiflik kuramı ve bireylerin memnunluğu makul ölçütler çerçevesinde değerlendirip memnunluk seviyeleri ismine karar aldıklarını düşünen yargı kuramı üzere birfazlaca değişik perspektiften açıklamaya çalışmıştır (Bremner, 2008). Tüm bu toplumsal kuramların kendi pencerelerinden bakıldığında haklılığının olduğunu kabul ederek ve mutluluğun toplumsal boyutunu bir kenara bırakarak “Mutluluk insan vücudunda nerededir?” sorusunun cevabını arayalım.
Memnunluk bireyler tarafınca hissedilen bir histir ve temelde insan beyninde hislerden sorumlu olan bölge amigdaladır. Beyinde medial temporal lobun derinlerine yerleşmiş olan bu nöron kümesi, endokrin sistem ve otonom hudut sistemini denetim eden limbik sistemin bir modülüdür (Aggleton, 2000). Başta endişe olmak üzere, memnunluk, öfke üzere temel hislerin denetimini sağlayan bu yapı, beraberinde dopamin, adrenalin ve noradrenalin üzere çeşitli hormonların salgılanması için beyinde bulunan çeşitli yapılara uyaranlar gönderir (ventral tegmental bölge, locus coeruleus ve laterodorsal tegmental nucleus gibi). Cunningham ve Kirkland (2014) yürüttükleri bir çalışmada 42 iştirakçinin müspet ve negatif uyaranlara karşı amigdalalarında gerçekleşen aktiviteleri işlevsel manyetik resonans göüntüleme (fMRI) tekniği ile incelemiş ve memnun iştirakçilerin müspet uyaranlara karşı yüksek amigdala aktivasyonu gösterdiğini gözlemlemiştir. Amigdalaya ek olarak yapılan çalışmalar, beynin ön kısmını olarak isimlendirilen
frontal korteksin ön kısmında yer alan prefrontal korteksi memnunluk ile ilişkilendirmektedir. Budist bir keşiş üzerinde yaptılan bir incelemede keşişin keyifli fikirleri daldığı sıralarda sol prefrontal korteks aktivitesinin arttığını gözlemlemiştir (Ekman, Davidson, Ricard & Alan Wallace, 2005). Beyindeki bu yapılara ek olarak bireylerin memnun olmasını sağlayan 5 ana hormondan bahsetmek mümkündür: Serotonin, Oksitosin, Melatonin, Dopamin ve Endorfin. Son periyotlarda sıkça ismini duyduğumuz ve memnunluk hormonu olarak isimlendirilen seratonin beyindeki nöronların bağlantısını kimyasal yolla sağlayan bir nörotransmitterdir. His durumu, toplumsal davranışlar, uyku, iştah, hafıza ve cinsel istek üzerinde tesirleri bulunan seratonin, depresyon, şizofreni, anksiyete bozukluğu, panik bozukluk ve obsesif kompulsif bozukluk üzere biroldukca ruhsal hastalıklar ile bağlı bulunmaktadır (Tracey, Paxinos & Stone, 2012). İnsan vücuduna memnunluk, canlılık ve zindelik hissi veren bu hormon mutluluğun fizyolojisini açıklamakta kullanılan en değerli yapılardandır. Hipotalamus tarafınca sentezlenen oksitosin hormonu ise çoklukla süt salınımı ile özdeşleştirilmişken, son vakit içinderda yapılan çalışmalar bu hormonun davranışlar üzerinde de tesiri olduğunu ortaya koymaktadır. Toplumsal Bilişsel ve Duyuşsal Sinirbilim (Social Cognitive and Affective Neuroscience) isimli bilim mecmuası tarafınca yayınlanan bir yazıda oksitosin hormonun fonksiyonunun sadece bireyleri birbirlerine duygusal olarak bağlamak, empati ve inanç oluşturmak olmadığını, beraberinde bireylerin kendi içsel süreçlerinde de (huzur, rahatlama, istikrar vb.) tesirli olduğunu belirtmektedir. Uyku sırasında pineal bez tarafınca salgılandığını bildiğimiz karanlığın hormonu “melatonin”in tesir sistemi tam olarak açıklanamamış olsa da memnunluk düzeyi ile alakalı bir hormondur (Dfarhud, Malmir & Khanahmadi, 2014). Bu hormonun bilhassa kış aylarında olağanda olduğundan daha erken yahut daha geç salgılanması kış depresyonuna (seasonal affective disorder) yol açar ve alakalı olarak bireylerde keyif alma hissinde azalmalara ve mutsuzluğa sebep olur. Pal tarafınca 2003 yılında yapılan çalışmada, beynimizin ağrıları azaltmak için salgıladığı doğal ağrı kesici olan ve bununla birlikte öforik hisler üreten endorfin hormonunun seratonin hormon düzeyinde artışa niye olduğu ve memnunluk artırıcı bir sistem olarak fonksiyon
gördüğü belirtilmiştir. Son olarak, ödül ve haz merkezi olarak bilinen ve bir nörotransmitter olan dopamin, sıradan bir tabirle, şahıslar bir maksat etrafında motive olup bu işi başardıklarında beynin şahısları ödüllendirmek için salgıladığı bir hormondur. Farhud, Malmir ve Khanahmadi (2014) tarafınca yapılan sistematik incelemede dopamin memnunluk denetiminde rol oynayan değerli bir nörotransmitter olarak belirtilmiştir.
Bu yazıda sıradan tabirlerle açıklanmaya çalışılan memnunluk fizyolojisi, aslında fazlaca karmaşık yapı ve sistemlere sahiptir. Toplumsal bilimlerce de çarçabuk açıklanamamasının sebeplerinden biri budur. Lakin genel biyolojik bir sözle; kâfi düzeyde seratonin, oksitosin, melatonin, dopamin ve endorfin salgılayan bir insan beyni, şayet yapısal olarakta rastgele bir bozukluk yahut hasara sahip değilse, memnun bir beyindir.
Memnunluk bireyler tarafınca hissedilen bir histir ve temelde insan beyninde hislerden sorumlu olan bölge amigdaladır. Beyinde medial temporal lobun derinlerine yerleşmiş olan bu nöron kümesi, endokrin sistem ve otonom hudut sistemini denetim eden limbik sistemin bir modülüdür (Aggleton, 2000). Başta endişe olmak üzere, memnunluk, öfke üzere temel hislerin denetimini sağlayan bu yapı, beraberinde dopamin, adrenalin ve noradrenalin üzere çeşitli hormonların salgılanması için beyinde bulunan çeşitli yapılara uyaranlar gönderir (ventral tegmental bölge, locus coeruleus ve laterodorsal tegmental nucleus gibi). Cunningham ve Kirkland (2014) yürüttükleri bir çalışmada 42 iştirakçinin müspet ve negatif uyaranlara karşı amigdalalarında gerçekleşen aktiviteleri işlevsel manyetik resonans göüntüleme (fMRI) tekniği ile incelemiş ve memnun iştirakçilerin müspet uyaranlara karşı yüksek amigdala aktivasyonu gösterdiğini gözlemlemiştir. Amigdalaya ek olarak yapılan çalışmalar, beynin ön kısmını olarak isimlendirilen
frontal korteksin ön kısmında yer alan prefrontal korteksi memnunluk ile ilişkilendirmektedir. Budist bir keşiş üzerinde yaptılan bir incelemede keşişin keyifli fikirleri daldığı sıralarda sol prefrontal korteks aktivitesinin arttığını gözlemlemiştir (Ekman, Davidson, Ricard & Alan Wallace, 2005). Beyindeki bu yapılara ek olarak bireylerin memnun olmasını sağlayan 5 ana hormondan bahsetmek mümkündür: Serotonin, Oksitosin, Melatonin, Dopamin ve Endorfin. Son periyotlarda sıkça ismini duyduğumuz ve memnunluk hormonu olarak isimlendirilen seratonin beyindeki nöronların bağlantısını kimyasal yolla sağlayan bir nörotransmitterdir. His durumu, toplumsal davranışlar, uyku, iştah, hafıza ve cinsel istek üzerinde tesirleri bulunan seratonin, depresyon, şizofreni, anksiyete bozukluğu, panik bozukluk ve obsesif kompulsif bozukluk üzere biroldukca ruhsal hastalıklar ile bağlı bulunmaktadır (Tracey, Paxinos & Stone, 2012). İnsan vücuduna memnunluk, canlılık ve zindelik hissi veren bu hormon mutluluğun fizyolojisini açıklamakta kullanılan en değerli yapılardandır. Hipotalamus tarafınca sentezlenen oksitosin hormonu ise çoklukla süt salınımı ile özdeşleştirilmişken, son vakit içinderda yapılan çalışmalar bu hormonun davranışlar üzerinde de tesiri olduğunu ortaya koymaktadır. Toplumsal Bilişsel ve Duyuşsal Sinirbilim (Social Cognitive and Affective Neuroscience) isimli bilim mecmuası tarafınca yayınlanan bir yazıda oksitosin hormonun fonksiyonunun sadece bireyleri birbirlerine duygusal olarak bağlamak, empati ve inanç oluşturmak olmadığını, beraberinde bireylerin kendi içsel süreçlerinde de (huzur, rahatlama, istikrar vb.) tesirli olduğunu belirtmektedir. Uyku sırasında pineal bez tarafınca salgılandığını bildiğimiz karanlığın hormonu “melatonin”in tesir sistemi tam olarak açıklanamamış olsa da memnunluk düzeyi ile alakalı bir hormondur (Dfarhud, Malmir & Khanahmadi, 2014). Bu hormonun bilhassa kış aylarında olağanda olduğundan daha erken yahut daha geç salgılanması kış depresyonuna (seasonal affective disorder) yol açar ve alakalı olarak bireylerde keyif alma hissinde azalmalara ve mutsuzluğa sebep olur. Pal tarafınca 2003 yılında yapılan çalışmada, beynimizin ağrıları azaltmak için salgıladığı doğal ağrı kesici olan ve bununla birlikte öforik hisler üreten endorfin hormonunun seratonin hormon düzeyinde artışa niye olduğu ve memnunluk artırıcı bir sistem olarak fonksiyon
gördüğü belirtilmiştir. Son olarak, ödül ve haz merkezi olarak bilinen ve bir nörotransmitter olan dopamin, sıradan bir tabirle, şahıslar bir maksat etrafında motive olup bu işi başardıklarında beynin şahısları ödüllendirmek için salgıladığı bir hormondur. Farhud, Malmir ve Khanahmadi (2014) tarafınca yapılan sistematik incelemede dopamin memnunluk denetiminde rol oynayan değerli bir nörotransmitter olarak belirtilmiştir.
Bu yazıda sıradan tabirlerle açıklanmaya çalışılan memnunluk fizyolojisi, aslında fazlaca karmaşık yapı ve sistemlere sahiptir. Toplumsal bilimlerce de çarçabuk açıklanamamasının sebeplerinden biri budur. Lakin genel biyolojik bir sözle; kâfi düzeyde seratonin, oksitosin, melatonin, dopamin ve endorfin salgılayan bir insan beyni, şayet yapısal olarakta rastgele bir bozukluk yahut hasara sahip değilse, memnun bir beyindir.