‘HAYIR’ demek kimilerimiz için kolayken kimilerimiz için zorlayıcı kimilerimiz için imkânsızdır. Pekala, sizin ‘hayır’larınız nasıldır? İstemediğiniz, sevmediğiniz, hoşunuza gitmeyen bir durumla karşılaştığınızda kendinizi nasıl hissedersiniz? İstemeye istemeye evet mi dersiniz? Kendinizi bu çeşit konulardan daima uzak mı tutarsınız? Yoksa hiç düşünmeden hayır mı dersiniz? Hayır demeniz gereken anda bedeniniz geriliyor, tasa ve külfet yaşıyorsanız ya da bu bedensel duyumlardan kaçınmak için her şeye evet diyorsanız bu yazı size bakılırsa. Artık size sormak istiyorum. “niçin hayır demek sizin için bu kadar sıkıntı?” Pekala, öbür bir soru daha sorayım. “İstemediğiniz şeylere hayır deseniz ömrünüzde ne değişir?” Her iki sorunun karşılığını da biraz düşünün. Alışa geldiğiniz davranış kalıbının dışına çıkabilmek için işte sizin için bir fırsat. Tahminen şimdiye kadar “hayır” diyememek sizin için bir sorun oluşturmuyordu. Ya da yaradılışınız (mizacınız) olduğuna inandığınız için bu kelimeyi yasaklanmış sözlerinizin içine koyuyordunuz. Toplumumuzca da “hayır” sözünü kullanmak ayıplanan bir durum olduğu için bu söze kendinizi düzgünce kapatmış da olabilirsiniz. Artık birlikte düşünelim bir insan istemediği şeyleri niye yapmak zorunda hisseder? Ya da istemeye istemeye tüm bunlara niye “evet” der? Bu hayır diyememe seyahati hayatımızda bir anda çıkmış bir şey değildir. Kökeni çocukluğumuza uzanır. Çocukluk periyodunda karşılanmamış duygusal gereksinimlerimizi giderebilmek için kendimizce bu vakitte bir deva arayışına gireriz. Ve bu durum hayatımızın ileri ki evrelerinde kalıp yargı ve davranışlarının oluşmasına yol açar. (şemaların oluşum kökenleri)
Hayır diyememe sebeplerini tek tek incelediğimizde;
– “Karşımdaki kişinin isteklerini yerine getirmeyi reddedersem ya benden uzaklaşırsa? Dargınlık, küslük olmasın her şey en yeterlisi onun istediği üzere olsun” korkusu var ise bunun beklenen şema kökeni; terk edilme şemasıdır. Kişi istek ve dileklerini söylerse karşısındaki kişi tarafınca terk edileceğine inanmıştır. Bunun için kendi hislerini bastırır ve her ne kadar istemese de “evet” der. (Duyguları bastırma şeması + terk edilme şeması)
–“Karşımdaki kişinin isteklerini yerine getirmemek için ona hayır dediğim vakit; bana hız asarsa, laf söylerse bunun altından kalkamam.”Şayet ki korkunuz karşınızdaki şahısların vereceği reaksiyonlardan ötürüysa (surat asma, laf söyleme, aşağılama, hakaret etme…) işte burada tesirli olan şema boyun eğicilik ve hisleri bastırma şemasıdır. Boyun eğicilik şemanız var ise ve bu üzere durumlarda hayır diyemiyorsanız. Yüksek ihtimalle kendinizi mecbur hissettirildiğiniz için ağır öfke de yaşıyorsunuzdur. Bu his hem karşınızdakine birebir vakitte kendinize dönük olabilir. Boyun eğicilikte güya isteklerinizi söyleseniz altta kalacakmışsınız hissi yaşarsınız ve bu hisle savaşmak için de çocuklukta öğrendiğiniz ‘her şeye evet’ i kullanabilirsiniz.
-“Kendi isteklerimi söz etsem de karşımdaki kişi beni önemsemez. Benim isteklerimi anlayışla karşılayacak biri hayatımda yok. Onun için her söylemiş olduğine evet.” Sizi anlayacak, önemseyecek insanların olmadığını düşündüğünüz için duygusal gereksinimlerinizi ve isteklerinizi bastırıyorsanız duygusal mahrumluk şemanız ve hisleri bastırma şemanız ömrünüze istikamet veriyordur.
–“Başkaları üzere olamıyorum. Öbürleri ne hoş her istediğini söyleyebiliyorken ben bir türlü diyemiyorum kendimi bu hususta yetersiz hissediyorum.” Hayır diyemediğiniz için kendinizi yetersiz ve başarısız hissediyorsanız başarısızlık şemanız faal olmuş olabilir.
-“Biri benden rastgele bir şey istediğinde onu çabucak yapmalıyım. Şayet karşımdaki kişinin isteğini yerine getiremezsem epey üzülürüm.” Biri sizden bir şey istediğinde canla başla çabucak yerine getirmek istiyor, yapmadığınız vakit da vicdan azabı çekip kendinizi bencil hissediyorsanız fedakârlık şemanız ömrünüze taraf veriyordur.
-“Keşke evet demeseydim, daima tıpkı şeyi yapıyorum aptal gibi! Her seferinde istemediğim şeyleri kabul ediyorum” deyip kendinize kızıyor ve öfkeleniyorsanız cezalandırıcılık şemanız etkindir.
–“her insanın evet söylemiş olduğine ben hayır dersem toplumsal etrafım tarafınca dışlanırım. Bunun için herkese ayak uydurmalıyım.” Kendi niyetlerinden dolayı toplumsal etrafınızın onay vermeyeceği şeylere karşı kendinizi kısıtlıyor ve isteklerinizi söz edemiyorsanız statü arayıcılık şemanız etkin olabilir.
-Kendi fikir ve isteklerinizden utanıyor ve onları iğrenç buluyorsanız bu sizin fikirlerinizi kusurlu bulmanıza ve onları gizlemenize niye olabilir. Bunun kararında da bir daha istemediğiniz biçimde evet karşılıkları veriyor olabilirsiniz.(kusurluluk, hisleri bastırma şeması.)
-Kendi fikirlerinizin sorumluluğundan çekindiğiniz için kararları bir diğerine bırakmayı tercih ediyorsanız bağımlılık şemasının tesirinde olabilirsiniz.
-Kendi niyetlerinizin gerisinde duramayıp bir oburunun kanısını kabul etme eğilimindeyseniz yani farkında olmadan kendinize bir uydu seçiyorsanız: içiçelik şemasının tesiriyle kendi kararlarınızdan ve isteklerinizden vazgeçiyor olabilirsiniz.
özetlemek gerekirse hayır diyememe sorununun ortasında sizin ömrünüzü derinden etkileyen şema kombinasyonları olabilir. Bu çeşit sorun yaşıyorsanız ve unsurlar size uyuyorsa şahsi gelişmeniniz için terapiden faydalanabilirsiniz.
Hayır diyememe sebeplerini tek tek incelediğimizde;
– “Karşımdaki kişinin isteklerini yerine getirmeyi reddedersem ya benden uzaklaşırsa? Dargınlık, küslük olmasın her şey en yeterlisi onun istediği üzere olsun” korkusu var ise bunun beklenen şema kökeni; terk edilme şemasıdır. Kişi istek ve dileklerini söylerse karşısındaki kişi tarafınca terk edileceğine inanmıştır. Bunun için kendi hislerini bastırır ve her ne kadar istemese de “evet” der. (Duyguları bastırma şeması + terk edilme şeması)
–“Karşımdaki kişinin isteklerini yerine getirmemek için ona hayır dediğim vakit; bana hız asarsa, laf söylerse bunun altından kalkamam.”Şayet ki korkunuz karşınızdaki şahısların vereceği reaksiyonlardan ötürüysa (surat asma, laf söyleme, aşağılama, hakaret etme…) işte burada tesirli olan şema boyun eğicilik ve hisleri bastırma şemasıdır. Boyun eğicilik şemanız var ise ve bu üzere durumlarda hayır diyemiyorsanız. Yüksek ihtimalle kendinizi mecbur hissettirildiğiniz için ağır öfke de yaşıyorsunuzdur. Bu his hem karşınızdakine birebir vakitte kendinize dönük olabilir. Boyun eğicilikte güya isteklerinizi söyleseniz altta kalacakmışsınız hissi yaşarsınız ve bu hisle savaşmak için de çocuklukta öğrendiğiniz ‘her şeye evet’ i kullanabilirsiniz.
-“Kendi isteklerimi söz etsem de karşımdaki kişi beni önemsemez. Benim isteklerimi anlayışla karşılayacak biri hayatımda yok. Onun için her söylemiş olduğine evet.” Sizi anlayacak, önemseyecek insanların olmadığını düşündüğünüz için duygusal gereksinimlerinizi ve isteklerinizi bastırıyorsanız duygusal mahrumluk şemanız ve hisleri bastırma şemanız ömrünüze istikamet veriyordur.
–“Başkaları üzere olamıyorum. Öbürleri ne hoş her istediğini söyleyebiliyorken ben bir türlü diyemiyorum kendimi bu hususta yetersiz hissediyorum.” Hayır diyemediğiniz için kendinizi yetersiz ve başarısız hissediyorsanız başarısızlık şemanız faal olmuş olabilir.
-“Biri benden rastgele bir şey istediğinde onu çabucak yapmalıyım. Şayet karşımdaki kişinin isteğini yerine getiremezsem epey üzülürüm.” Biri sizden bir şey istediğinde canla başla çabucak yerine getirmek istiyor, yapmadığınız vakit da vicdan azabı çekip kendinizi bencil hissediyorsanız fedakârlık şemanız ömrünüze taraf veriyordur.
-“Keşke evet demeseydim, daima tıpkı şeyi yapıyorum aptal gibi! Her seferinde istemediğim şeyleri kabul ediyorum” deyip kendinize kızıyor ve öfkeleniyorsanız cezalandırıcılık şemanız etkindir.
–“her insanın evet söylemiş olduğine ben hayır dersem toplumsal etrafım tarafınca dışlanırım. Bunun için herkese ayak uydurmalıyım.” Kendi niyetlerinden dolayı toplumsal etrafınızın onay vermeyeceği şeylere karşı kendinizi kısıtlıyor ve isteklerinizi söz edemiyorsanız statü arayıcılık şemanız etkin olabilir.
-Kendi fikir ve isteklerinizden utanıyor ve onları iğrenç buluyorsanız bu sizin fikirlerinizi kusurlu bulmanıza ve onları gizlemenize niye olabilir. Bunun kararında da bir daha istemediğiniz biçimde evet karşılıkları veriyor olabilirsiniz.(kusurluluk, hisleri bastırma şeması.)
-Kendi fikirlerinizin sorumluluğundan çekindiğiniz için kararları bir diğerine bırakmayı tercih ediyorsanız bağımlılık şemasının tesirinde olabilirsiniz.
-Kendi niyetlerinizin gerisinde duramayıp bir oburunun kanısını kabul etme eğilimindeyseniz yani farkında olmadan kendinize bir uydu seçiyorsanız: içiçelik şemasının tesiriyle kendi kararlarınızdan ve isteklerinizden vazgeçiyor olabilirsiniz.
özetlemek gerekirse hayır diyememe sorununun ortasında sizin ömrünüzü derinden etkileyen şema kombinasyonları olabilir. Bu çeşit sorun yaşıyorsanız ve unsurlar size uyuyorsa şahsi gelişmeniniz için terapiden faydalanabilirsiniz.