BORDERLİNE GİRDABINDA ŞEMA TERAPİ TESİRİ
Borderline yani Hudut Kişilik bozukluğu tedavisi pek sıkıntı bir rahatsızlıktır. birinci vakit içinderda Analitik Terapilerle tedavi edilmeye başlanmış olup, akabinde Bilişsel Davranışçı Terapi denenmiştir. Lakin hiç bir terapi sistemi Jeffrey Young tarafınca geliştirilen Şema Terapi kadar tesirli olamamıştır. Yapılan araştırmalarca; Psikanalitik Terapide, terapiyi bırakma (%46-67) ve intihar teşebbüsü çok yüksek bulunurken, Norveç’ te yapılan bir araştırmada Şema Terapinin borderline hastaları tedavi etme yüzdesiyse % 50 sinin artık borderline teşhisine girmediği; % 80 inin ise tedaviden büyük oranda yarar sağladığı gözlenmiştir.
Borderline- Hudut Kişilik Bozukluğu nedir? ( DSM 5 teşhis kriterlerinden en az 5 hususun olması gerekir)
1. Gerçek ya da düşünsel bir terk edilmeden kaçınmak için ağır efor göstermek (terk edilmemek için intihar ve kendine ziyan verme teşebbüsleri hariç) ( terk edilmiş çocuk şeması- incinmiş çocuk mod)
2.Karşısındaki kişiyi bir anda göklere çıkartıp, yüceltip bir anda da yerin tabanına sokma üzere iki uçlu kişilerarası münasebet döngüsüne sahip olmak (modlar ortası süratli geçişlerden dolayı duygusal tepkilerdeki tutarsızlık.)
3. Kimlik karmaşası yaşamak. Besbelli ve daima olarak tutarsız, inişli çıkışlı bir kimliğe sahip olmak (modlar ortası süratli geçişlerden dolayı kimlik karmaşası)
4. Kendisine ziyan veren en az 2 alanda dürtüsellik (ör: fazlaca para harcama, ölçüsüz cinsel münasebetler, husus kullanması, tehlikeli araç kullanma, tıkınırcasına yemek yeme…) (intihar ve kendisine kıyım davranışları ( dürtüsel- öfkeli çocuk modu)
5. bir dahaleyici intihar davranışları, teşebbüsleri, tehditleri ya da kendisine kıyım davranışları (ör jiletlemek…) ( cezalandırıcı çocuk modu)
6. His durumundaki dürtüselliğe bağlı olarak duygulanımda tutarsızlık ( ör: ağır dönemsel disfori, kolay kızma ya da ekseriyetle birkaç günden daha uzun sürecek bunaldı hali döngüsü) (mod döngüsü)
7. Süregiden boşluk duygusu (kopuk korungan mod)
8. Uygunsuz ağır öfke ya da öfkesini denetlemekte kuvvetlik yaşama (sık sık kızgınlık gösterme, daima öfkeli olma hali, sık sık arbedelere karışma) (öfkeli- dürtüsel çocuk mod)
9. Zorlanmayla ilintili, gelip süreksiz kuşkucu kanılar ya da ağır çözülme belirtileri (kopuk korungan mod)
Pekala, Borderline’ın tetiklenen şemaları ve modları nelerdir?
Borderline kişiliğe sahip bireylerin faal şemaları:
“-terk edilme şeması
-kuşkuculuk- berbata kullanılma şeması
-duygusal mahrumluk şeması
-kusurluluk- utanç şeması
-bağımlılık-yetersizlik şeması
-hastalıklara yahut ziyana karşı dayanıksızlık şeması
-yetersiz öz denetim- öz disiplin şeması
-boyun eğicilik şeması
-duyguları bastırma şeması
-cezalandırıcılık şeması” (Arnoud Arntz ve Hannie van Genderen “sınır kişilik bozukluğu” s.30)
Borderline da faal olan bu şemalar ortası geçiş ve his durumu epeyce süratli değiştiğinden J. Young ‘Mod Terapisi’ni geliştirmiştir. Mod dediğimiz kavram şemalar tetiklendiğinde ortaya çıkan anlık ruh halidir. Borderline’ ın esasen karmaşık olan yapısını daha da karmaşık hale getirmemek için mod terapisi uygulanmaktadır.
Borderline’ın Mod Döngüsü:
Borderline Kişilik Bozukluğuna sahip olan bireyler, DSM 5 teşhis kriterindeki öfkeli, kızgın, dürtüsel ve kendine ziyan veren davranışları daima sergilemezler. Çoklukla kopuk korungan modunda, kendi ruhsal bütünlüklerini koruyabilmek için kendi içlerine çekilerek yaşarlar. Bu süreçte duygusallıktan oldukça uzak durmaya çalışıp kendisini avutan aktivitelerde bulunurlar ör: çok cinsellik, husus kullanması, çok yemek yeme, çok kitap okuma, çok çalışma vb.
Kişi öteki ilgide bulunduğu beşerler tarafınca terk edilmeyle ilgili gerçek ya da hayali her hangi bir tehdit algıladığında terk edilmiş-incinmiş çocuk modunda ağır acı yaşar. daha sonrasında onu bu kadar üzen bireylere öfke besler. hayatış olduğu ağır öfke ve dürtüsellik aslında yapmak istemediği davranışlarına yol açar(öfkeli- dürtüsel çocuk mod). Çıkartmış olduğu öfkenin akabinde bunları nasıl yaptığını sorgulayan bir iç ses kendisini cezalandırmasına yol açar (cezalandırıcı ebeveyn modu). Kişi kendisini cezalandırmak için en uç noktada intihar etmek isteyebilir. daha sonrasında bir daha kopuk korungan moduna geri dönebilir. Ve döngü süreklilik kazanır. Kişinin bu döngüyü kırabilmesi için 5. mod olan sağlıklı yetişkin modunu güçlendirmek gereklidir.
Şema terapi eşliğinde terapistler, kişinin sağlıklı yanını güçlendirmesine, kendisinin duygusal gereksinimlerini tabir edebilmesine ve kendi duygusal muhtaçlıklarını giderebilecek farklı yollar keşfetmesine ve bunları hayatına entegre etmesine yardımcı olur.
Borderline yani Hudut Kişilik bozukluğu tedavisi pek sıkıntı bir rahatsızlıktır. birinci vakit içinderda Analitik Terapilerle tedavi edilmeye başlanmış olup, akabinde Bilişsel Davranışçı Terapi denenmiştir. Lakin hiç bir terapi sistemi Jeffrey Young tarafınca geliştirilen Şema Terapi kadar tesirli olamamıştır. Yapılan araştırmalarca; Psikanalitik Terapide, terapiyi bırakma (%46-67) ve intihar teşebbüsü çok yüksek bulunurken, Norveç’ te yapılan bir araştırmada Şema Terapinin borderline hastaları tedavi etme yüzdesiyse % 50 sinin artık borderline teşhisine girmediği; % 80 inin ise tedaviden büyük oranda yarar sağladığı gözlenmiştir.
Borderline- Hudut Kişilik Bozukluğu nedir? ( DSM 5 teşhis kriterlerinden en az 5 hususun olması gerekir)
1. Gerçek ya da düşünsel bir terk edilmeden kaçınmak için ağır efor göstermek (terk edilmemek için intihar ve kendine ziyan verme teşebbüsleri hariç) ( terk edilmiş çocuk şeması- incinmiş çocuk mod)
2.Karşısındaki kişiyi bir anda göklere çıkartıp, yüceltip bir anda da yerin tabanına sokma üzere iki uçlu kişilerarası münasebet döngüsüne sahip olmak (modlar ortası süratli geçişlerden dolayı duygusal tepkilerdeki tutarsızlık.)
3. Kimlik karmaşası yaşamak. Besbelli ve daima olarak tutarsız, inişli çıkışlı bir kimliğe sahip olmak (modlar ortası süratli geçişlerden dolayı kimlik karmaşası)
4. Kendisine ziyan veren en az 2 alanda dürtüsellik (ör: fazlaca para harcama, ölçüsüz cinsel münasebetler, husus kullanması, tehlikeli araç kullanma, tıkınırcasına yemek yeme…) (intihar ve kendisine kıyım davranışları ( dürtüsel- öfkeli çocuk modu)
5. bir dahaleyici intihar davranışları, teşebbüsleri, tehditleri ya da kendisine kıyım davranışları (ör jiletlemek…) ( cezalandırıcı çocuk modu)
6. His durumundaki dürtüselliğe bağlı olarak duygulanımda tutarsızlık ( ör: ağır dönemsel disfori, kolay kızma ya da ekseriyetle birkaç günden daha uzun sürecek bunaldı hali döngüsü) (mod döngüsü)
7. Süregiden boşluk duygusu (kopuk korungan mod)
8. Uygunsuz ağır öfke ya da öfkesini denetlemekte kuvvetlik yaşama (sık sık kızgınlık gösterme, daima öfkeli olma hali, sık sık arbedelere karışma) (öfkeli- dürtüsel çocuk mod)
9. Zorlanmayla ilintili, gelip süreksiz kuşkucu kanılar ya da ağır çözülme belirtileri (kopuk korungan mod)
Pekala, Borderline’ın tetiklenen şemaları ve modları nelerdir?
Borderline kişiliğe sahip bireylerin faal şemaları:
“-terk edilme şeması
-kuşkuculuk- berbata kullanılma şeması
-duygusal mahrumluk şeması
-kusurluluk- utanç şeması
-bağımlılık-yetersizlik şeması
-hastalıklara yahut ziyana karşı dayanıksızlık şeması
-yetersiz öz denetim- öz disiplin şeması
-boyun eğicilik şeması
-duyguları bastırma şeması
-cezalandırıcılık şeması” (Arnoud Arntz ve Hannie van Genderen “sınır kişilik bozukluğu” s.30)
Borderline da faal olan bu şemalar ortası geçiş ve his durumu epeyce süratli değiştiğinden J. Young ‘Mod Terapisi’ni geliştirmiştir. Mod dediğimiz kavram şemalar tetiklendiğinde ortaya çıkan anlık ruh halidir. Borderline’ ın esasen karmaşık olan yapısını daha da karmaşık hale getirmemek için mod terapisi uygulanmaktadır.
Borderline’ın Mod Döngüsü:
Borderline Kişilik Bozukluğuna sahip olan bireyler, DSM 5 teşhis kriterindeki öfkeli, kızgın, dürtüsel ve kendine ziyan veren davranışları daima sergilemezler. Çoklukla kopuk korungan modunda, kendi ruhsal bütünlüklerini koruyabilmek için kendi içlerine çekilerek yaşarlar. Bu süreçte duygusallıktan oldukça uzak durmaya çalışıp kendisini avutan aktivitelerde bulunurlar ör: çok cinsellik, husus kullanması, çok yemek yeme, çok kitap okuma, çok çalışma vb.
Kişi öteki ilgide bulunduğu beşerler tarafınca terk edilmeyle ilgili gerçek ya da hayali her hangi bir tehdit algıladığında terk edilmiş-incinmiş çocuk modunda ağır acı yaşar. daha sonrasında onu bu kadar üzen bireylere öfke besler. hayatış olduğu ağır öfke ve dürtüsellik aslında yapmak istemediği davranışlarına yol açar(öfkeli- dürtüsel çocuk mod). Çıkartmış olduğu öfkenin akabinde bunları nasıl yaptığını sorgulayan bir iç ses kendisini cezalandırmasına yol açar (cezalandırıcı ebeveyn modu). Kişi kendisini cezalandırmak için en uç noktada intihar etmek isteyebilir. daha sonrasında bir daha kopuk korungan moduna geri dönebilir. Ve döngü süreklilik kazanır. Kişinin bu döngüyü kırabilmesi için 5. mod olan sağlıklı yetişkin modunu güçlendirmek gereklidir.
Şema terapi eşliğinde terapistler, kişinin sağlıklı yanını güçlendirmesine, kendisinin duygusal gereksinimlerini tabir edebilmesine ve kendi duygusal muhtaçlıklarını giderebilecek farklı yollar keşfetmesine ve bunları hayatına entegre etmesine yardımcı olur.