Zeka, bir insanın; düşünme, akıl yürütme, objektif gerçekliği algılama, kavrama, yargılama, sonuç çıkarma, soyutlama ve öğrenmeyle alakalı yaptığı performansların tümüdür. Bugün psikologlar olarak, zeka ile ilgili yapılan üstteki kelamlık tarifinin üzerine daha fazla şeyler söyleyebiliyoruz. Zeka yalnızca mantıksal zeka çeşidinden oluşmuyor. Bugün zekayı yedi alt kısımda inceliyoruz.
1- Mantıksal Zeka (Matematiksel Zeka)
2- Görsel Zeka (Mekansal Zeka)
3- Duygusal Zeka (şahsi ve Kişilerarası/Sosyal Zeka)
4- Sözel Zeka (Dilsel Zeka)
5- Bedensel Zeka (Kinestetik Zeka)
6- Müziksel Zeka (Ritmik Zeka)
7- Tabiat Zekası (Varoluş Zekası)
Yazının başında okuduğunuz zeka ile ilgili kelamlık tarifi yalnızca mantıksal zekayı tanımlamaktadır. Eğitim sistemi, siyaset, aile içi irtibat ve biroldukca mevzu hakkında kimi kararlara varırken yeteri kadar bütün insanlığı kapsayamıyoruz. Bunun sebeplerinden biri de zeka hakkında yaptığımız yüzeysel tanımlamadır. Âlâ fotoğraf çizen, uygun dans eden, kendisi hakkında sorgulamalara girişen ve süratli lisan öğrenen bireylerin imtihan sonuçları yüksek gelmediği vakit o şahısların zeki olmadığını düşünüyoruz. 21. yüzyılda kimi çevreler bu mevzu hakkında bilgi sahibi olsa da ülkemizdeki ve dünyadaki birçok insan hala bu bahis hakkındaki gerçek bilgiye çabucak hemen ulaşmış durumda değil. Siz de yedi adet zeka çeşidini bu yazıda öğrenebilir ve etrafınızla ayrıntıları paylaşabilirsiniz. Hem kendinizle olan tanışma seyahatinde daha ileri gidersiniz birebir vakitte ülkemizde eğitim alanında alınacak kararların daha gerçek olabilmesi için çalışmalar yapabilirsiniz. bahsetmiş olduğum yedi zeka çeşidinin içeriklerine bakalım.
1- Mantıksal Zeka (Matematiksel Zeka)
– Sayılar ile ilgili bütün süreçler
– Muhakeme yeteneği
– Tümevarım ve tümdengelim ile düşünebilme
– Soyut sorunları çözebilme
– Kavramların bilgisini araştırabilme ve araştırma
– Fikirler (düşünceler) ortası kompleks münasebetleri bulma ve algılayabilme
2- Görsel Zeka (Mekansal Zeka)
– İmge (resim ve şekil) ile düşünebilme
– Görsel dünyayı algılayabilme
– Hal, renk ve dokuları tanımlama ve kullanabilme
– Görsel içerikleri sanatsal formlara dönüştürebilme
3- Duygusal Zeka (şahsi ve Kişilerarası/Sosyal Zeka)
– Kişinin kendisi hakkındaki niyet ve hisleri tanıması ve şekillendirebilmesi
– Kişinin kendi hayat yolunu çizebilmesi (felsefesini oluşturabilmesi)
– hayatını planlayabilme
– Kişinin kendi istek ve hayallerini oluşturabilme kapasitesi
– Kişinin etrafıyla kurduğu bağ biçimlerinde düzgün olabilmesi
4- Sözel Zeka (Dilsel Zeka)
– Lisanı tesirli halde kullanabilmesi
– Sözlerle ve seslerle düşünebilme (resim/imge ile değil)
– Lisanın gramerini/kompleks yapılarını anlayabilme
– Kişilerarası lisan kullanmasından dolayı ikna kabiliyeti
– Lisanda yeni yapılar oluşturabilme
– Farklı lisanlardaki kalıpları anlayabilme ve ayırt edebilme
5- Bedensel Zeka (Kinestetik Zeka)
– Kişinin kendi vücudunu tanıyabilmesi
– Akıl ile bedenin birlikte çalışarak üstün fizikî performans sergileyebilmesi
– Kişi; spor, dans, el işleri vb. alanlarda yüksek ve maharetli performans gösterir
6- Müziksel Zeka (Ritmik Zeka)
– Kişi; sesler, notalar ve ritimlerle düşünür
– Farklı sesleri tanıma ve ayırt edebilme
– Ritmik ve tonal kavramları tanıyabilme
– Etraftan ve aletlerden gelen müziklere karşı hassas olabilme
7- Tabiat Zekası (Varoluş Zekası)
– Tabiattaki canlıları tanıma
– Tabiattaki canlıların oluş/yaratılış süreçleri üzerine düşünebilme kapasitesi
Aşağıda yedi zeka cinsini âlâ anlamak ve bu zeka çeşitlerinde daha âlâ performans göstermek için birtakım tavsiyelerde bulundum. Kendiniz uyguladığınız üzere etrafınıza de tavsiyelerde bulunabilirsiniz.
Alıştırmalar
1- Mantıksal/Matematiksel Zeka: Olayların niçin-sonuç bağlantısını araştırabilirsiniz. Bir olay niye olmaktadır ve bu olayın sonuçları nelerdir soruları, size niçin-sonuç ile ilgili zeka kullanmasınızı arttıracaktır. beraberinde ilgilendiğiniz çocuk-genç biri var ise tıpkı alıştırmayı önerebilirsiniz. niçin-sonuç üzerine yapılan pratiklerin tamamı bilim ve ideoloji disiplinlerinde yapılmaktadır. Bu olanlarda yapılacak olan okumalar yahut alınacak eğitimler, matematiksel zekanın artmasına ve fonksiyonel bulunmasına sebep olur.
2- Görsel/Mekansal Zeka: Harita okumayı deneyebilirsiniz. Yaşadığınız kentin ilçelerini araştırabilir ve hafta sonu seyahatler yapabilirsiniz. Mahalle, ilçe, vilayet, ülke ve dünya haritaları üzerine yapacağınızı incelemeler görsel/mekânsal zekanızı arttırır. bununla birlikte rastgele bir bahsin tarihî gelişme sürecini öğrendiğiniz üzere bu ayrıntıları harita üzerinde okuyarak da öğrenebilirsiniz. Zira zihindeki soyut tabirler ve sözler, yerlerle ilişki kurulursa daha düzgün öğrenme ve hatırlama sonuçları vermektedir. İçinde bulunduğunuz coğrafya ve dünya haritalarını okumak ve bilgilenmek, hem de sizin kendinizle olan varoluşsal irtibatlarınızı da arttıracaktır. İlgilendiğiniz çocuk-genç şahıslara de bu alıştırmayı önerebilirsiniz.
3- Duygusal Zeka: Kendinizle olan irtibatı arttırmanın en hoş yoludur duygusal zeka. Gün içerisinde sizi keyifli eden ve öfkelendiren (başka hisler da olabilir) olayları deneyim ederken not alabilirsiniz. Ben bu duyguyu niye yaşıyorum sorusu sizin duygusal zekanızı arttırmaya yarayacaktır. bununla birlikte hislerimizi inkar eden yada bastıran bir yapımız var ise, deneyimlerimizi ve hislerimizi bir an evvel unutmak yahut bastırmak yerine gün yüzüne getirip, üzerine düşünebiliriz. tıpkı vakitte duygusal zeka karşındaki insanın hislerini okuyabilme kapasitesidir. Bir insan ile olan bağlantınızda, karşınızdaki kişinin yaptıklarının mantıksal niçinleri-neticeleri ile ilgilenmek yerine o kişinin hislerine değer vermek ve anlamlandırmaya çalışmak, duygusal zekaya dair olan farkındalığı arttıracaktır. Kendimizin ve diğerlerinin hislerini dinleyerek farkındalığımızı arttırabiliriz. İlgilendiğiniz çocuk-genç beşerler var ise birebir pratikleri önerebilirsiniz.
4- Sözel/Dilsel Zeka: Sözel zekanızı arttırmak için kendi lisanınızı daha âlâ ya da yabancı bir lisan öğrenebilirsiniz. Kendi dilinizdeki yapacağınız öğrenmeler, sizin kullandığınız sözlerin içeriklerini ve kullanılan sözlerin tarihi art planını keşfetmenizi sağlayacaktır. beraberinde yabancı bir lisan öğrenirseniz, o lisandaki gramer yapısını çözerken kendi dilinizdeki yapıları da öğrenmiş olursunuz. Bizim lisanımız olan Türkçe içerisinde çokça Osmanlıca, Arapça ve Farsça sözcükler vardır. Manasını merak ettiğiniz rastgele bir sözün kökünü bilmeye dair yapacağınız seyahat sizde farklı şuurlar uyandıracaktır. Hangi kelimeyi merak ediyorsanız, internete o sözün kökü nedir diye yazıp aratabilirsiniz. İlgilendiğiniz çocuk-genç şahıslar var ise bu alıştırmaları onlara da önerebilirsiniz.
5- Bedensel/Kinestetik Zeka: Çeşidi fark etmeksizin rastgele bir sporu yapabilirsiniz. Vücut farkındalığını arttıracak sporlar bedensel zekayı arttıramaya yöneliktir. Beden tartısı ile yapılan sporlar (mekik, imtihan, barfiks ve bu hareketlerin farklı versiyonları) ve beden esnekliğini arttıran sporlar (plates ve yoga) yapılabilir. Üstelik her hareketin nasıl yapılacağını anlatan görüntüler internette var. Rastgele bir fiyat ödemeden bu imkana kavuşabilirsiniz. İlgilendiğiniz çocuk-ergen bireyler var ise bu sporları onlara da tavsiye edebilirsiniz. Küme olarak spor yapabilir ve etkinliklerinize yeni bir boyut katabilirsiniz.
6- Müziksel Zeka: Bir müzik enstrümanı çalmayı öğrenmek bu zeka çeşidi üzerine yapılacak çalışmalardan en faydalısıdır. Gerekli maddi ve vakit kaynaklarını ayıramıyorsanız, dinlediğiniz müziklerin içerisindeki enstrümanları ayırt etmeye çalışabilirsiniz. İlgilendiğiniz çocuk-ergen şahıslara de bu alıştırmaları önerebilirsiniz.
7- Tabiat Zekası: Belgesel izleyebilir yahut imkanınız var ise tabiattaki canlıları gözlemleyebilirsiniz. bununla birlikte cihanın ve vaktin kökenine dair yapacağınız sorgulamalar ve öğrenmeler, sizin tabiat zekası konusunda yapabileceğiniz en yeterli pratiklerdir. İlgilendiğiniz çocuk-ergen bireyler var ise onlara da önerebilirsiniz.
Zeka cinslerini tanımak ve farklı zeka çeşitlerimizi geliştirmek bizim kendimizle olan tanışıklığımız arttırır. Terapinin kendisi bilhassa kişinin hislerinin farkına varması, anlamlandırabilmesi ve tabir edebilmesi üzerinden şekillenir, yani duygusal zeka üzerine yapılan bir çalışmadır. Siz de bu pratikleri uygulayabilir ve kendi pratiklerinizi oluşturabilirsiniz. Ayrıyeten, farklı zeka tiplerinin bilinmesi ve bedel verilmesi, ülkemizdeki eğitim ile ilgili yapılması gereken yeni planlamaların başında gelmektedir. Bilhassa çocukların ve gençlerin farklı zeka çeşitlerini bilmesi ve pratik etmesi değerlidir. Bu makaleyi ya da bahis ile ilgili farklı içerikleri etrafınızla paylaşarak siz de bu sürece katkıda bulunabilirsiniz.
1- Mantıksal Zeka (Matematiksel Zeka)
2- Görsel Zeka (Mekansal Zeka)
3- Duygusal Zeka (şahsi ve Kişilerarası/Sosyal Zeka)
4- Sözel Zeka (Dilsel Zeka)
5- Bedensel Zeka (Kinestetik Zeka)
6- Müziksel Zeka (Ritmik Zeka)
7- Tabiat Zekası (Varoluş Zekası)
Yazının başında okuduğunuz zeka ile ilgili kelamlık tarifi yalnızca mantıksal zekayı tanımlamaktadır. Eğitim sistemi, siyaset, aile içi irtibat ve biroldukca mevzu hakkında kimi kararlara varırken yeteri kadar bütün insanlığı kapsayamıyoruz. Bunun sebeplerinden biri de zeka hakkında yaptığımız yüzeysel tanımlamadır. Âlâ fotoğraf çizen, uygun dans eden, kendisi hakkında sorgulamalara girişen ve süratli lisan öğrenen bireylerin imtihan sonuçları yüksek gelmediği vakit o şahısların zeki olmadığını düşünüyoruz. 21. yüzyılda kimi çevreler bu mevzu hakkında bilgi sahibi olsa da ülkemizdeki ve dünyadaki birçok insan hala bu bahis hakkındaki gerçek bilgiye çabucak hemen ulaşmış durumda değil. Siz de yedi adet zeka çeşidini bu yazıda öğrenebilir ve etrafınızla ayrıntıları paylaşabilirsiniz. Hem kendinizle olan tanışma seyahatinde daha ileri gidersiniz birebir vakitte ülkemizde eğitim alanında alınacak kararların daha gerçek olabilmesi için çalışmalar yapabilirsiniz. bahsetmiş olduğum yedi zeka çeşidinin içeriklerine bakalım.
1- Mantıksal Zeka (Matematiksel Zeka)
– Sayılar ile ilgili bütün süreçler
– Muhakeme yeteneği
– Tümevarım ve tümdengelim ile düşünebilme
– Soyut sorunları çözebilme
– Kavramların bilgisini araştırabilme ve araştırma
– Fikirler (düşünceler) ortası kompleks münasebetleri bulma ve algılayabilme
2- Görsel Zeka (Mekansal Zeka)
– İmge (resim ve şekil) ile düşünebilme
– Görsel dünyayı algılayabilme
– Hal, renk ve dokuları tanımlama ve kullanabilme
– Görsel içerikleri sanatsal formlara dönüştürebilme
3- Duygusal Zeka (şahsi ve Kişilerarası/Sosyal Zeka)
– Kişinin kendisi hakkındaki niyet ve hisleri tanıması ve şekillendirebilmesi
– Kişinin kendi hayat yolunu çizebilmesi (felsefesini oluşturabilmesi)
– hayatını planlayabilme
– Kişinin kendi istek ve hayallerini oluşturabilme kapasitesi
– Kişinin etrafıyla kurduğu bağ biçimlerinde düzgün olabilmesi
4- Sözel Zeka (Dilsel Zeka)
– Lisanı tesirli halde kullanabilmesi
– Sözlerle ve seslerle düşünebilme (resim/imge ile değil)
– Lisanın gramerini/kompleks yapılarını anlayabilme
– Kişilerarası lisan kullanmasından dolayı ikna kabiliyeti
– Lisanda yeni yapılar oluşturabilme
– Farklı lisanlardaki kalıpları anlayabilme ve ayırt edebilme
5- Bedensel Zeka (Kinestetik Zeka)
– Kişinin kendi vücudunu tanıyabilmesi
– Akıl ile bedenin birlikte çalışarak üstün fizikî performans sergileyebilmesi
– Kişi; spor, dans, el işleri vb. alanlarda yüksek ve maharetli performans gösterir
6- Müziksel Zeka (Ritmik Zeka)
– Kişi; sesler, notalar ve ritimlerle düşünür
– Farklı sesleri tanıma ve ayırt edebilme
– Ritmik ve tonal kavramları tanıyabilme
– Etraftan ve aletlerden gelen müziklere karşı hassas olabilme
7- Tabiat Zekası (Varoluş Zekası)
– Tabiattaki canlıları tanıma
– Tabiattaki canlıların oluş/yaratılış süreçleri üzerine düşünebilme kapasitesi
Aşağıda yedi zeka cinsini âlâ anlamak ve bu zeka çeşitlerinde daha âlâ performans göstermek için birtakım tavsiyelerde bulundum. Kendiniz uyguladığınız üzere etrafınıza de tavsiyelerde bulunabilirsiniz.
Alıştırmalar
1- Mantıksal/Matematiksel Zeka: Olayların niçin-sonuç bağlantısını araştırabilirsiniz. Bir olay niye olmaktadır ve bu olayın sonuçları nelerdir soruları, size niçin-sonuç ile ilgili zeka kullanmasınızı arttıracaktır. beraberinde ilgilendiğiniz çocuk-genç biri var ise tıpkı alıştırmayı önerebilirsiniz. niçin-sonuç üzerine yapılan pratiklerin tamamı bilim ve ideoloji disiplinlerinde yapılmaktadır. Bu olanlarda yapılacak olan okumalar yahut alınacak eğitimler, matematiksel zekanın artmasına ve fonksiyonel bulunmasına sebep olur.
2- Görsel/Mekansal Zeka: Harita okumayı deneyebilirsiniz. Yaşadığınız kentin ilçelerini araştırabilir ve hafta sonu seyahatler yapabilirsiniz. Mahalle, ilçe, vilayet, ülke ve dünya haritaları üzerine yapacağınızı incelemeler görsel/mekânsal zekanızı arttırır. bununla birlikte rastgele bir bahsin tarihî gelişme sürecini öğrendiğiniz üzere bu ayrıntıları harita üzerinde okuyarak da öğrenebilirsiniz. Zira zihindeki soyut tabirler ve sözler, yerlerle ilişki kurulursa daha düzgün öğrenme ve hatırlama sonuçları vermektedir. İçinde bulunduğunuz coğrafya ve dünya haritalarını okumak ve bilgilenmek, hem de sizin kendinizle olan varoluşsal irtibatlarınızı da arttıracaktır. İlgilendiğiniz çocuk-genç şahıslara de bu alıştırmayı önerebilirsiniz.
3- Duygusal Zeka: Kendinizle olan irtibatı arttırmanın en hoş yoludur duygusal zeka. Gün içerisinde sizi keyifli eden ve öfkelendiren (başka hisler da olabilir) olayları deneyim ederken not alabilirsiniz. Ben bu duyguyu niye yaşıyorum sorusu sizin duygusal zekanızı arttırmaya yarayacaktır. bununla birlikte hislerimizi inkar eden yada bastıran bir yapımız var ise, deneyimlerimizi ve hislerimizi bir an evvel unutmak yahut bastırmak yerine gün yüzüne getirip, üzerine düşünebiliriz. tıpkı vakitte duygusal zeka karşındaki insanın hislerini okuyabilme kapasitesidir. Bir insan ile olan bağlantınızda, karşınızdaki kişinin yaptıklarının mantıksal niçinleri-neticeleri ile ilgilenmek yerine o kişinin hislerine değer vermek ve anlamlandırmaya çalışmak, duygusal zekaya dair olan farkındalığı arttıracaktır. Kendimizin ve diğerlerinin hislerini dinleyerek farkındalığımızı arttırabiliriz. İlgilendiğiniz çocuk-genç beşerler var ise birebir pratikleri önerebilirsiniz.
4- Sözel/Dilsel Zeka: Sözel zekanızı arttırmak için kendi lisanınızı daha âlâ ya da yabancı bir lisan öğrenebilirsiniz. Kendi dilinizdeki yapacağınız öğrenmeler, sizin kullandığınız sözlerin içeriklerini ve kullanılan sözlerin tarihi art planını keşfetmenizi sağlayacaktır. beraberinde yabancı bir lisan öğrenirseniz, o lisandaki gramer yapısını çözerken kendi dilinizdeki yapıları da öğrenmiş olursunuz. Bizim lisanımız olan Türkçe içerisinde çokça Osmanlıca, Arapça ve Farsça sözcükler vardır. Manasını merak ettiğiniz rastgele bir sözün kökünü bilmeye dair yapacağınız seyahat sizde farklı şuurlar uyandıracaktır. Hangi kelimeyi merak ediyorsanız, internete o sözün kökü nedir diye yazıp aratabilirsiniz. İlgilendiğiniz çocuk-genç şahıslar var ise bu alıştırmaları onlara da önerebilirsiniz.
5- Bedensel/Kinestetik Zeka: Çeşidi fark etmeksizin rastgele bir sporu yapabilirsiniz. Vücut farkındalığını arttıracak sporlar bedensel zekayı arttıramaya yöneliktir. Beden tartısı ile yapılan sporlar (mekik, imtihan, barfiks ve bu hareketlerin farklı versiyonları) ve beden esnekliğini arttıran sporlar (plates ve yoga) yapılabilir. Üstelik her hareketin nasıl yapılacağını anlatan görüntüler internette var. Rastgele bir fiyat ödemeden bu imkana kavuşabilirsiniz. İlgilendiğiniz çocuk-ergen bireyler var ise bu sporları onlara da tavsiye edebilirsiniz. Küme olarak spor yapabilir ve etkinliklerinize yeni bir boyut katabilirsiniz.
6- Müziksel Zeka: Bir müzik enstrümanı çalmayı öğrenmek bu zeka çeşidi üzerine yapılacak çalışmalardan en faydalısıdır. Gerekli maddi ve vakit kaynaklarını ayıramıyorsanız, dinlediğiniz müziklerin içerisindeki enstrümanları ayırt etmeye çalışabilirsiniz. İlgilendiğiniz çocuk-ergen şahıslara de bu alıştırmaları önerebilirsiniz.
7- Tabiat Zekası: Belgesel izleyebilir yahut imkanınız var ise tabiattaki canlıları gözlemleyebilirsiniz. bununla birlikte cihanın ve vaktin kökenine dair yapacağınız sorgulamalar ve öğrenmeler, sizin tabiat zekası konusunda yapabileceğiniz en yeterli pratiklerdir. İlgilendiğiniz çocuk-ergen bireyler var ise onlara da önerebilirsiniz.
Zeka cinslerini tanımak ve farklı zeka çeşitlerimizi geliştirmek bizim kendimizle olan tanışıklığımız arttırır. Terapinin kendisi bilhassa kişinin hislerinin farkına varması, anlamlandırabilmesi ve tabir edebilmesi üzerinden şekillenir, yani duygusal zeka üzerine yapılan bir çalışmadır. Siz de bu pratikleri uygulayabilir ve kendi pratiklerinizi oluşturabilirsiniz. Ayrıyeten, farklı zeka tiplerinin bilinmesi ve bedel verilmesi, ülkemizdeki eğitim ile ilgili yapılması gereken yeni planlamaların başında gelmektedir. Bilhassa çocukların ve gençlerin farklı zeka çeşitlerini bilmesi ve pratik etmesi değerlidir. Bu makaleyi ya da bahis ile ilgili farklı içerikleri etrafınızla paylaşarak siz de bu sürece katkıda bulunabilirsiniz.