Çocukluğa inmek deyince aklınıza ne geliyor? Gözleri kapatarak hipnotize bir biçimde çocukluğumuzdaki bir anı hatırlamak mı? Ya da bir divana uzanıp çocukluğumuzdaki rastgele anıları terapistimize anlatmak mı? Hem evet tıpkı vakitte hayır. Pekala her insanın lisanından düşmeyen “çocukluğa inmek” niye terapi sürecinin kıymetli bir modülüdür?
Bunu daha uygun anlayabilmek için evvel Bowlby’nin (1995) bağlanma kuramına değinelim. Bağlanma kuramına bakılırsa; insanın ömründe kurduğu birinci bağlantı modeli anne ve babasıyla (ya da birincil bakım vereniyle) kurduğu münasebettir ve ömrün geri kalanında kurulacak tüm bağ modelleri için kritik değer taşımaktadır. Çocuklar, anne ve babalarıyla olan münasebet tecrübelerden öğrenerek kendileri için kimi alaka modelleri ve kalıpları oluşturur ve bunları erken yaşta içselleştirmeye başlarlar. Bu münasebete dayanarak bir bağlanma tarzı oluştururlar. İnançlı bağlanma, dertli bağlanma, kaçıngan bağlanma olmak üzere 3 temel bağlanma tarzı vardır. Evvel bu bağlanma tarzlarının ne olduğuna bakalım.
İnançlı bağlanma
Çocuğun bakımının dengeli olması, gereksinimlerinin istikrarlı bir biçimde giderilmesi, sevgi ve şefkat ile yaklaşılması kararı ebeveyn ve çocuk içinde inançlı bağlanma oluşur. Çocuk, dış dünyayı kendi gereksinimlerine hassas ve inanç duyacağı bir ortam olarak algılar. Bu da diğerlerine karşı inanç hissini oluşturur. Korktuğu, telaş duyduğu vakit içinderda onu rahatlatacak birilerinin olduğunu bilir.
Korkulu (Saplantılı) Bağlanma
Ebeveynin istikrarlı ve sabit bir biçimde inanç alanı oluşturamadığı durumlarda çocukta dertli bağlanma görülür. Çocuk annenin sevgi ve şefkatinden mahrum kalmaktan korktuğu için çok yapışma ve bağımlı bir münasebet geliştirme eğilimi gösterir. Çocuk ebeveyniyle hem fazlaca yakın olmak ister birebir vakitte yakın temasa karşı direnç gösterir, ambivalans bir imaj stantlar.
Kayıtsız / Kaçıngan Bağlama
Çocukluğunda, ebeveynden gerekli sevgi ve şefkati nazaranmeyen, gereksinimlerinin karşılanmadığı durumlarda bu bağlanma tarzı oluşur. Çocuk hayal kırıklığına uğramamak ismine beklentisini en düşük düzeyde tutmayı öğrenir. İtimat duygusu geliştiremez ve yakın alaka kuramaz. Bakım veren kişiyi yok saymayı tercih eder. Her türlü istismar ya da ihmal kararı bu bağlanma tarzının oluşması hayli mümkündür.
Bağlanma tarzları niye kıymetlidir?
Bağlanma Kuramı’na göre, çocuk bebeklikten itibaren ebeveyniyle yaşadığı tecrübeleri ve onunla geliştirdiği ilgi yardımıyla “benlik modeli” ve “başkaları modeli” geliştirir. “Benlik modeli”, kişinin ne ölçüde kendini sevgiye layık, kıymetli bir birey olarak gördüğüdür. “Başkaları modeli” ise kişinin öbür insanları ne ölçüde emniyetli, ilgi ve sevgi sunmaya hazır bireyler olarak algıladığıdır. Ebeveynle kurulan bağlanma tarzı; bireyin kendisi ve insanlara yönelik temel inançlarının şekillenmesinde belirleyici olur ve yetişkinlik periyodundaki bağlarındaki his, niyet ve davranışlarını tesirler. Bu bağlanma tarzı ve davranış kalıpları alaka kurulan öteki insanlara da aktarılır.
Bu niçinle çocukluk yıllarının ele alınması terapide pek değerlidir. “Çocukluğa inmek” yalnızca rastgele çocukluk anılarını hatırlamak değil, bugün şikâyet edilen husus bağlamından yola çıkarak, kişinin bugünkü ilgi örüntüleriyle çocukluğundaki bağ örüntüleri içindeki ilişkiyi keşfetmektir. İnsan etrafıyla kurduğu alakadan bağımsız olarak ele alınamaz, bu niçinle terapiye başvurmaya sebep olan sorun her ne olursa olsun bireyin münasebetleri kesinlikle gündeme alınır ve bu bağların kaynağı sıklıkla çocukluk tecrübelerine bağlı olduğu için de “çocukluğa inmek” terapinin değerli ögelerinden biridir.
Bağlanma tarzlarının yetişkin ömrüne yansımasını nasıl görürüz?
İnançlı bağlanmanın özellikleri
Bu bağlanma tarzındaki bireylerin özgüvenleri yüksek ve toplumsal ilgi kurma maharetleri güçlü olur. Yakın bağlardan keyif alır ve istikrarlı ve inançlı ilgiler kurabilirler. Hem kendilerini tıpkı vakitte diğerlerini olumlu görme eğilimindedirler. Yakın bağlara paha verirler lakin bu münasebetler sırasında şahsi özerkliklerini müdafaayı da sağlayarak istikrarlı bir bağlantı modeli sürdürürler. İnançlı bağlanmaya sahip şahıslar kendi muhtaçlıkları ve karşıdakinin muhtaçlıklarını karşılama konusunda istikrar kurmayı başarabilen bireylerdir.
Telaşlı (Saplantılı) bağlanmanın özellikleri
Bu bağlanma tarzına sahip bireylerin, yetişkinliklerinde özgüven problemleri olur. Diğerlerine yaklaşmakta huzursuz olur, hislerinin karşılık bulamayacağından telaş duyarlar. Karşısındakine kendisinden daha fazla bedel vererek, onu yüceltme ve kendini değersizleştirme eğiliminde olurlar. Bağlantılarında bağımlı bir örüntü çizmeleri epeyce muhtemeldir. Daima karşıdaki kişinin onayını alır ve onu kaybetmemek için gereğinden çok fedakârlık yaparlar. Ekseriyetle çocuk sahibi oldukları vakit bağlanma muhtaçlıklarını çocuğa bağımlı olarak gidermeye çalışırlar.
Kaçıngan bağlanmanın özellikleri
Bu bağlanma tarzındaki bireyler, kimseye itimat duymaz ve aralıklı bağlantılar kurarlar. Ekseriyetle yakın bağlantılarda oluşabilecek muhtemel reddedilmelere karşı benliğini müdafaa eforları vardır. Hem kendilerini birebir vakitte diğerlerini olumsuz olarak görürler ve dış dünyayı inançsız olarak algılarlar. Yakın bağlantılara duygusal yatırım yapmaktan kaçınır ve ayrılık olduğunda olumsuz hisleri epey az hissederler.
Bağlanma tarzı yazgı midir?
Bağlanmaya dair teoriler günümüzde pek kabul görmüş ve çocuk gelişmeninde de yer etmiştir. “Güvenli bağlanmanın önemi”, artık çocuk sahibi olan çabucak her insanın bildiği bir kavram haline gelmiştir. Pekala bağlanma tarzı bir yazgı midir? Yoksa bunu değiştirmek mümkün müdür? İnançlı bağlanma tarzına sahip olmayan birisi ömür uzunluğu sıhhatsiz bağlantılar yaşamaya muhtaç mıdır? Tabiki hayır.
Her ne kadar çocuklukta oluşan bağlanma tarzlarının yetişkinlik periyodundaki münasebetler için belirleyici bir taban oluşturduğu savunulsa da insan alakalarının pek kompleks bir yapısı olması niçiniyle bunu tüm şartlarda genellemek yanlışsız değildir. Kimi durumlarda çocukluğunda inançlı bağlanan şahısların, ömrün ilerleyen senelerında yaşadığı travmalar sebebiyle bağlanma tarzının değiştiği ya da tam aksisi inançsız bağlanma örüntüsü olan bir insanın yetişkinlikteki ilgileri yardımıyla bu örüntüsünü değiştirip inançlı bağlanma tarzına geçtiği görülmektedir.
birebir vakitte, bağlanma tarzı hakkında farkındalık geliştirmek isteyen ve yetişkin hayatındaki mevcut ilgilerinde bu örüntülerini sorgulayan ve şikayetçi oldukları alanları güzelleştirmeye çalışan şahıslar terapide çok yarar sağlamaktadır. Bağlanma tarzı asla değişmeyecek bir kavram olarak görülmemelidir. Kıymetli olan kişinin sıhhatsiz alaka örüntülerine sahip olduğunu fark etmesi, bunu değiştirme motivasyonuna sahip olması ve hakikat yardımı almasıdır.
Bugün rahatsız olduğunuz bir ilgi modelinin ortasında çıkamıyor ya da kendinize “niçin daima bu biçimde beşerler beni buluyor?” diye soruyorsanız, sorunun yanıtı; çocuklukta öğrenmiş olduğunuz bağlantı modellerinde ve bu biçimde içselleştirmiş olduğunuz davranış kalıplarında yatıyor olabilir. Şayet bu alaka modellerinin artık ziyan verdiğini düşünüyorsanız, bunları değiştirmek için terapi takviyesi gerekir. Terapi bağlantısı de bir bağlanma örüntüsü oluşturacağı için, bireyin bu bağ içerisinde his, fikir ve davranışlarını yansıtması ve terapistin oluşturduğu inançlı ortam içerisinde bunları ele almasıyla bir arada değişim gerçekleşir.
Bunu daha uygun anlayabilmek için evvel Bowlby’nin (1995) bağlanma kuramına değinelim. Bağlanma kuramına bakılırsa; insanın ömründe kurduğu birinci bağlantı modeli anne ve babasıyla (ya da birincil bakım vereniyle) kurduğu münasebettir ve ömrün geri kalanında kurulacak tüm bağ modelleri için kritik değer taşımaktadır. Çocuklar, anne ve babalarıyla olan münasebet tecrübelerden öğrenerek kendileri için kimi alaka modelleri ve kalıpları oluşturur ve bunları erken yaşta içselleştirmeye başlarlar. Bu münasebete dayanarak bir bağlanma tarzı oluştururlar. İnançlı bağlanma, dertli bağlanma, kaçıngan bağlanma olmak üzere 3 temel bağlanma tarzı vardır. Evvel bu bağlanma tarzlarının ne olduğuna bakalım.
İnançlı bağlanma
Çocuğun bakımının dengeli olması, gereksinimlerinin istikrarlı bir biçimde giderilmesi, sevgi ve şefkat ile yaklaşılması kararı ebeveyn ve çocuk içinde inançlı bağlanma oluşur. Çocuk, dış dünyayı kendi gereksinimlerine hassas ve inanç duyacağı bir ortam olarak algılar. Bu da diğerlerine karşı inanç hissini oluşturur. Korktuğu, telaş duyduğu vakit içinderda onu rahatlatacak birilerinin olduğunu bilir.
Korkulu (Saplantılı) Bağlanma
Ebeveynin istikrarlı ve sabit bir biçimde inanç alanı oluşturamadığı durumlarda çocukta dertli bağlanma görülür. Çocuk annenin sevgi ve şefkatinden mahrum kalmaktan korktuğu için çok yapışma ve bağımlı bir münasebet geliştirme eğilimi gösterir. Çocuk ebeveyniyle hem fazlaca yakın olmak ister birebir vakitte yakın temasa karşı direnç gösterir, ambivalans bir imaj stantlar.
Kayıtsız / Kaçıngan Bağlama
Çocukluğunda, ebeveynden gerekli sevgi ve şefkati nazaranmeyen, gereksinimlerinin karşılanmadığı durumlarda bu bağlanma tarzı oluşur. Çocuk hayal kırıklığına uğramamak ismine beklentisini en düşük düzeyde tutmayı öğrenir. İtimat duygusu geliştiremez ve yakın alaka kuramaz. Bakım veren kişiyi yok saymayı tercih eder. Her türlü istismar ya da ihmal kararı bu bağlanma tarzının oluşması hayli mümkündür.
Bağlanma tarzları niye kıymetlidir?
Bağlanma Kuramı’na göre, çocuk bebeklikten itibaren ebeveyniyle yaşadığı tecrübeleri ve onunla geliştirdiği ilgi yardımıyla “benlik modeli” ve “başkaları modeli” geliştirir. “Benlik modeli”, kişinin ne ölçüde kendini sevgiye layık, kıymetli bir birey olarak gördüğüdür. “Başkaları modeli” ise kişinin öbür insanları ne ölçüde emniyetli, ilgi ve sevgi sunmaya hazır bireyler olarak algıladığıdır. Ebeveynle kurulan bağlanma tarzı; bireyin kendisi ve insanlara yönelik temel inançlarının şekillenmesinde belirleyici olur ve yetişkinlik periyodundaki bağlarındaki his, niyet ve davranışlarını tesirler. Bu bağlanma tarzı ve davranış kalıpları alaka kurulan öteki insanlara da aktarılır.
Bu niçinle çocukluk yıllarının ele alınması terapide pek değerlidir. “Çocukluğa inmek” yalnızca rastgele çocukluk anılarını hatırlamak değil, bugün şikâyet edilen husus bağlamından yola çıkarak, kişinin bugünkü ilgi örüntüleriyle çocukluğundaki bağ örüntüleri içindeki ilişkiyi keşfetmektir. İnsan etrafıyla kurduğu alakadan bağımsız olarak ele alınamaz, bu niçinle terapiye başvurmaya sebep olan sorun her ne olursa olsun bireyin münasebetleri kesinlikle gündeme alınır ve bu bağların kaynağı sıklıkla çocukluk tecrübelerine bağlı olduğu için de “çocukluğa inmek” terapinin değerli ögelerinden biridir.
Bağlanma tarzlarının yetişkin ömrüne yansımasını nasıl görürüz?
İnançlı bağlanmanın özellikleri
Bu bağlanma tarzındaki bireylerin özgüvenleri yüksek ve toplumsal ilgi kurma maharetleri güçlü olur. Yakın bağlardan keyif alır ve istikrarlı ve inançlı ilgiler kurabilirler. Hem kendilerini tıpkı vakitte diğerlerini olumlu görme eğilimindedirler. Yakın bağlara paha verirler lakin bu münasebetler sırasında şahsi özerkliklerini müdafaayı da sağlayarak istikrarlı bir bağlantı modeli sürdürürler. İnançlı bağlanmaya sahip şahıslar kendi muhtaçlıkları ve karşıdakinin muhtaçlıklarını karşılama konusunda istikrar kurmayı başarabilen bireylerdir.
Telaşlı (Saplantılı) bağlanmanın özellikleri
Bu bağlanma tarzına sahip bireylerin, yetişkinliklerinde özgüven problemleri olur. Diğerlerine yaklaşmakta huzursuz olur, hislerinin karşılık bulamayacağından telaş duyarlar. Karşısındakine kendisinden daha fazla bedel vererek, onu yüceltme ve kendini değersizleştirme eğiliminde olurlar. Bağlantılarında bağımlı bir örüntü çizmeleri epeyce muhtemeldir. Daima karşıdaki kişinin onayını alır ve onu kaybetmemek için gereğinden çok fedakârlık yaparlar. Ekseriyetle çocuk sahibi oldukları vakit bağlanma muhtaçlıklarını çocuğa bağımlı olarak gidermeye çalışırlar.
Kaçıngan bağlanmanın özellikleri
Bu bağlanma tarzındaki bireyler, kimseye itimat duymaz ve aralıklı bağlantılar kurarlar. Ekseriyetle yakın bağlantılarda oluşabilecek muhtemel reddedilmelere karşı benliğini müdafaa eforları vardır. Hem kendilerini birebir vakitte diğerlerini olumsuz olarak görürler ve dış dünyayı inançsız olarak algılarlar. Yakın bağlantılara duygusal yatırım yapmaktan kaçınır ve ayrılık olduğunda olumsuz hisleri epey az hissederler.
Bağlanma tarzı yazgı midir?
Bağlanmaya dair teoriler günümüzde pek kabul görmüş ve çocuk gelişmeninde de yer etmiştir. “Güvenli bağlanmanın önemi”, artık çocuk sahibi olan çabucak her insanın bildiği bir kavram haline gelmiştir. Pekala bağlanma tarzı bir yazgı midir? Yoksa bunu değiştirmek mümkün müdür? İnançlı bağlanma tarzına sahip olmayan birisi ömür uzunluğu sıhhatsiz bağlantılar yaşamaya muhtaç mıdır? Tabiki hayır.
Her ne kadar çocuklukta oluşan bağlanma tarzlarının yetişkinlik periyodundaki münasebetler için belirleyici bir taban oluşturduğu savunulsa da insan alakalarının pek kompleks bir yapısı olması niçiniyle bunu tüm şartlarda genellemek yanlışsız değildir. Kimi durumlarda çocukluğunda inançlı bağlanan şahısların, ömrün ilerleyen senelerında yaşadığı travmalar sebebiyle bağlanma tarzının değiştiği ya da tam aksisi inançsız bağlanma örüntüsü olan bir insanın yetişkinlikteki ilgileri yardımıyla bu örüntüsünü değiştirip inançlı bağlanma tarzına geçtiği görülmektedir.
birebir vakitte, bağlanma tarzı hakkında farkındalık geliştirmek isteyen ve yetişkin hayatındaki mevcut ilgilerinde bu örüntülerini sorgulayan ve şikayetçi oldukları alanları güzelleştirmeye çalışan şahıslar terapide çok yarar sağlamaktadır. Bağlanma tarzı asla değişmeyecek bir kavram olarak görülmemelidir. Kıymetli olan kişinin sıhhatsiz alaka örüntülerine sahip olduğunu fark etmesi, bunu değiştirme motivasyonuna sahip olması ve hakikat yardımı almasıdır.
Bugün rahatsız olduğunuz bir ilgi modelinin ortasında çıkamıyor ya da kendinize “niçin daima bu biçimde beşerler beni buluyor?” diye soruyorsanız, sorunun yanıtı; çocuklukta öğrenmiş olduğunuz bağlantı modellerinde ve bu biçimde içselleştirmiş olduğunuz davranış kalıplarında yatıyor olabilir. Şayet bu alaka modellerinin artık ziyan verdiğini düşünüyorsanız, bunları değiştirmek için terapi takviyesi gerekir. Terapi bağlantısı de bir bağlanma örüntüsü oluşturacağı için, bireyin bu bağ içerisinde his, fikir ve davranışlarını yansıtması ve terapistin oluşturduğu inançlı ortam içerisinde bunları ele almasıyla bir arada değişim gerçekleşir.