“Gelecekte bir daha yalnızlık, bir daha o yavan, o gereksiz ömür var.” (Fyodor Mihailoviç Dostoyevski, Beyaz geceler)
Ve o gelecekte çocukların, annelerinin yüzlerini görmeden, onları tablet ve telefon ekranlarından tanıyacakları kimin aklına gelirdi… (Esra Canpolat)
Bir akşam yemeği daha sonrası çay içmek için televizyonu en uygun açıyla bakılırsan koltuğa yerleşilir, ya televizyon izlenir ve/veya ayrıntılıca bir toplumsal medya takibi yapılır. Televizyon yeterli bir seçenek değilse, bilgisayarla yahut tabletle oyun oynanabilir, günlük haberler takip edilebilir, fotoğraf galerisi kurcalanarak hangi fotoğrafın #hashtag (anahtar sözcük) tbt (Throw Back Thursday) olarak ekleneceğine karar verilebilir yahut hiç olmadı süratlice bir özçekim yapılarak toplumsal medya aracılığıyla ne kadar memnun ve hoş olduğunuzu gösteren bir fotoğraf paylaşılabilir. Aslında şöyleki bir ardınıza dönüp 30 sene öncesine bakarsanız, bizlerin rutin birer faaliyet haline dönüştürdüğü bu aktiviteleri asla anlamayacak beşerler nazaranceksiniz.
Çok yakın bir geçmişte insanoğlu teknoloji, internet, bilgisayar, tablet, akıllı telefon, televizyon, dijital oyun, toplumsal medya, yapay zeka ve sanal gerçeklik üzere biroldukca kavramla karşılaştı. Tüm bu yenilikleri değerlendirmeye bile fırsat bulamadan birçoğuna konut sahipliği yapan bizler, konutumuza konuk olarak gelen bu teknolojileri baş köşeye oturtarak en yakınlarımız haline getirdik. Tüm bu yeniliklerin içerisinde bizim için her vakit en kolay ulaşılabilir ve taşınabilir olanı cep telefonları yahut akıllı telefonlar iken internet ise bu aygıtlardaki şayet olmazsa olmazlardan oldu, ki Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2016 bilgilerinde belirtilen “Türkiye genelinde İnternet erişim imkanına sahip hanelerin oranı %76,3 oldu” sözündeki oran, 2017 datalarında %80,7 ve 2018 bilgilerinde ise %83,8 oldu (TÜİK,2016;2017;2018). 2016 yılı birinci üç aylık bilgilerine bakılırsa, Türkiye nüfusunun %94.9’ unun interneti çabucak her gün yahut haftada en az bir sefer kullanan
bireylerden oluştuğunu ve internet kullanım hedefleri içinde toplumsal medyanın birinci sırada yer aldığını da göz önüne alırsak internetin ve toplumsal paylaşım sitelerinin hayatımızın ne kadar da içerisinde olduğunu gorebiliriz (TÜİK, 2016). Bu bağlamda, akıllı telefonlar aracılığıyla internete bu derece yakın olunmasının ve toplumsal medyanın ağır olarak kullanılmasının ne derece patolojik sonuçlar getirebileceği sorunsalı üzerine düşünmek gerekmektedir. Patolojik sayılabilecek meselelerden biri ise son devirlerin başında tanınan sayılacak bir kavram olan “Sosyotelizm” oluyor. Pekala nedir bu sosyotelizm? Sosyotelizm etrafımızda sıkça karşılaşabileceğimiz ve hatta farkında olmaksızın kendimizinde dahil olabileceği bir rahatsızlıktır: Toplumsal bir ortamda bireyin dikkat ve algısını kişilerarası irtibattan fazla akıllı telefonuna vererek onunla vakit geçirmesi durumudur. İngilizce karşılığı Phubbing olan tabir sıradançe akıllı telefona olan ilgi sebebiyle etraftakileri yok saymak manasına gelir (Karadağ ve ark., 2016). Akıllı telefonların internet erişimini kolaylaştırması ve içerisinde birfazlaca uygulamayı barındırabilmesi, şahısları internet bağımlılığının yanı sıra toplumsal medya, oyun ve hatta uygulama bağımlısı olma üzere noktalarda tehdit etmektedir; ki bu da sosyotelizmin aslında tek boyutlu değil epeyce boyutlu bir yapıdan oluştuğunun en yeterli delilidir.
Bireyler etraflarındaki şahısları görmezden gelirken pekala etrafta gerçekte var olan bireylere ne oldu? Artık onlar neredeler? Onlar tahminen de aslında daima oldukları yerdeler fakat birer bağımlıya dönüşen sosyotelistler için ise onlar, artık sırf kuru kalabalıktan ibaretler. Etrafta ne kadar epey insan olursa olsun bir sosyotelist irtibat kurmayı reddeder, etraftakileri yok sayar ve tam manasıyla kendi için yarattığı sanal ortamı gerçek ömrünün üzerinde meblağ. Telefon yoksunluğu durumunda telaş, tasa (Park, 2005), dürtüsellik (Billieux, Van der Linden & Rochat, 2008) ve bir ekip uyarılma halleri (Leung, 2008) ortaya çıkar. Bütün bu hislerin deneyimlenmesi daha sonrasında ise bireylerde dehşet, izolasyon ve yalnızlık üzere durumların ortaya çıkması ve takiben kimlik problemleri ve depresyon üzere rahatsızlıkların yaşanması ise pek olağan bir hale gelir. Bireyler kendilerini sahip oldukları kalabalık kümelerden soyutlayarak toplumsal bağlılıklarını zedeler ve kendilerini sahip oldukları kümelerin manalı bir modülü olarak görmez ( Mesch, 2001; Valkenburg & Peter, 2009; Shen & Williams, 2011); bu durum onları bir boşluğa sürükler.
Bir telefona sahip olmak, dünya üzerinde ondan daha pahalısı yokmuş üzere hissetmek (Türk Telekom, 2008*; aktaran Karadağ ve ark., 2016) ve onunla neredeyse bütünleşerek eğlenceli/ hoş vakit geçirmek, kısa vadede bireylerde doyum sağlasa ve toplumsal etrafa gereksinimin olmadığını hissettirse bile, uzun vadedeki tesirlerini “App Kuşağı”** 60’lı 70’li yaşlarına geldiğinde anlayabileceğiz. Ve son olarak bol virgüllü bir tavsiye: Aslında denetim altında tuttuğunuzu düşündüğünüz hayatlarınızın denetiminiz haricinde gerçekleştiğini, hatta geriye gerçek bir ömrünüzün kalmadığını, ilişkin hissedeceğiniz gerçek bir yapının olmadığını, hem kendinize olan saygınızın hem de etrafınıza olan saygınızı yitirdiğinizi deneyimlemedilk evvel gelin fotoğraflarınıza #NoFilter yapmak yerine hayatlarımıza yapalım ve hayatımızı olduğu üzere tüm doğallığıyla yaşayalım.
* Gençlerin %90’ının hayatta kaybetmekten en epeyce korktukları eşyalarını akıllı telefon olarak bildirmesi ile ilgili yazılan bir makale,
** Eğitim profesörleri Howard Gardner ve Katie Davis tarafınca yazılan bir kitaptır, kitapta dijital dünyanın çocuklar ve gençler üstündeki tesirlerini inceleyen yedi yıllık bir araştırma programının tahlilleri de mevzu alınır.’
Ve o gelecekte çocukların, annelerinin yüzlerini görmeden, onları tablet ve telefon ekranlarından tanıyacakları kimin aklına gelirdi… (Esra Canpolat)
Bir akşam yemeği daha sonrası çay içmek için televizyonu en uygun açıyla bakılırsan koltuğa yerleşilir, ya televizyon izlenir ve/veya ayrıntılıca bir toplumsal medya takibi yapılır. Televizyon yeterli bir seçenek değilse, bilgisayarla yahut tabletle oyun oynanabilir, günlük haberler takip edilebilir, fotoğraf galerisi kurcalanarak hangi fotoğrafın #hashtag (anahtar sözcük) tbt (Throw Back Thursday) olarak ekleneceğine karar verilebilir yahut hiç olmadı süratlice bir özçekim yapılarak toplumsal medya aracılığıyla ne kadar memnun ve hoş olduğunuzu gösteren bir fotoğraf paylaşılabilir. Aslında şöyleki bir ardınıza dönüp 30 sene öncesine bakarsanız, bizlerin rutin birer faaliyet haline dönüştürdüğü bu aktiviteleri asla anlamayacak beşerler nazaranceksiniz.
Çok yakın bir geçmişte insanoğlu teknoloji, internet, bilgisayar, tablet, akıllı telefon, televizyon, dijital oyun, toplumsal medya, yapay zeka ve sanal gerçeklik üzere biroldukca kavramla karşılaştı. Tüm bu yenilikleri değerlendirmeye bile fırsat bulamadan birçoğuna konut sahipliği yapan bizler, konutumuza konuk olarak gelen bu teknolojileri baş köşeye oturtarak en yakınlarımız haline getirdik. Tüm bu yeniliklerin içerisinde bizim için her vakit en kolay ulaşılabilir ve taşınabilir olanı cep telefonları yahut akıllı telefonlar iken internet ise bu aygıtlardaki şayet olmazsa olmazlardan oldu, ki Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2016 bilgilerinde belirtilen “Türkiye genelinde İnternet erişim imkanına sahip hanelerin oranı %76,3 oldu” sözündeki oran, 2017 datalarında %80,7 ve 2018 bilgilerinde ise %83,8 oldu (TÜİK,2016;2017;2018). 2016 yılı birinci üç aylık bilgilerine bakılırsa, Türkiye nüfusunun %94.9’ unun interneti çabucak her gün yahut haftada en az bir sefer kullanan
bireylerden oluştuğunu ve internet kullanım hedefleri içinde toplumsal medyanın birinci sırada yer aldığını da göz önüne alırsak internetin ve toplumsal paylaşım sitelerinin hayatımızın ne kadar da içerisinde olduğunu gorebiliriz (TÜİK, 2016). Bu bağlamda, akıllı telefonlar aracılığıyla internete bu derece yakın olunmasının ve toplumsal medyanın ağır olarak kullanılmasının ne derece patolojik sonuçlar getirebileceği sorunsalı üzerine düşünmek gerekmektedir. Patolojik sayılabilecek meselelerden biri ise son devirlerin başında tanınan sayılacak bir kavram olan “Sosyotelizm” oluyor. Pekala nedir bu sosyotelizm? Sosyotelizm etrafımızda sıkça karşılaşabileceğimiz ve hatta farkında olmaksızın kendimizinde dahil olabileceği bir rahatsızlıktır: Toplumsal bir ortamda bireyin dikkat ve algısını kişilerarası irtibattan fazla akıllı telefonuna vererek onunla vakit geçirmesi durumudur. İngilizce karşılığı Phubbing olan tabir sıradançe akıllı telefona olan ilgi sebebiyle etraftakileri yok saymak manasına gelir (Karadağ ve ark., 2016). Akıllı telefonların internet erişimini kolaylaştırması ve içerisinde birfazlaca uygulamayı barındırabilmesi, şahısları internet bağımlılığının yanı sıra toplumsal medya, oyun ve hatta uygulama bağımlısı olma üzere noktalarda tehdit etmektedir; ki bu da sosyotelizmin aslında tek boyutlu değil epeyce boyutlu bir yapıdan oluştuğunun en yeterli delilidir.
Bireyler etraflarındaki şahısları görmezden gelirken pekala etrafta gerçekte var olan bireylere ne oldu? Artık onlar neredeler? Onlar tahminen de aslında daima oldukları yerdeler fakat birer bağımlıya dönüşen sosyotelistler için ise onlar, artık sırf kuru kalabalıktan ibaretler. Etrafta ne kadar epey insan olursa olsun bir sosyotelist irtibat kurmayı reddeder, etraftakileri yok sayar ve tam manasıyla kendi için yarattığı sanal ortamı gerçek ömrünün üzerinde meblağ. Telefon yoksunluğu durumunda telaş, tasa (Park, 2005), dürtüsellik (Billieux, Van der Linden & Rochat, 2008) ve bir ekip uyarılma halleri (Leung, 2008) ortaya çıkar. Bütün bu hislerin deneyimlenmesi daha sonrasında ise bireylerde dehşet, izolasyon ve yalnızlık üzere durumların ortaya çıkması ve takiben kimlik problemleri ve depresyon üzere rahatsızlıkların yaşanması ise pek olağan bir hale gelir. Bireyler kendilerini sahip oldukları kalabalık kümelerden soyutlayarak toplumsal bağlılıklarını zedeler ve kendilerini sahip oldukları kümelerin manalı bir modülü olarak görmez ( Mesch, 2001; Valkenburg & Peter, 2009; Shen & Williams, 2011); bu durum onları bir boşluğa sürükler.
Bir telefona sahip olmak, dünya üzerinde ondan daha pahalısı yokmuş üzere hissetmek (Türk Telekom, 2008*; aktaran Karadağ ve ark., 2016) ve onunla neredeyse bütünleşerek eğlenceli/ hoş vakit geçirmek, kısa vadede bireylerde doyum sağlasa ve toplumsal etrafa gereksinimin olmadığını hissettirse bile, uzun vadedeki tesirlerini “App Kuşağı”** 60’lı 70’li yaşlarına geldiğinde anlayabileceğiz. Ve son olarak bol virgüllü bir tavsiye: Aslında denetim altında tuttuğunuzu düşündüğünüz hayatlarınızın denetiminiz haricinde gerçekleştiğini, hatta geriye gerçek bir ömrünüzün kalmadığını, ilişkin hissedeceğiniz gerçek bir yapının olmadığını, hem kendinize olan saygınızın hem de etrafınıza olan saygınızı yitirdiğinizi deneyimlemedilk evvel gelin fotoğraflarınıza #NoFilter yapmak yerine hayatlarımıza yapalım ve hayatımızı olduğu üzere tüm doğallığıyla yaşayalım.
* Gençlerin %90’ının hayatta kaybetmekten en epeyce korktukları eşyalarını akıllı telefon olarak bildirmesi ile ilgili yazılan bir makale,
** Eğitim profesörleri Howard Gardner ve Katie Davis tarafınca yazılan bir kitaptır, kitapta dijital dünyanın çocuklar ve gençler üstündeki tesirlerini inceleyen yedi yıllık bir araştırma programının tahlilleri de mevzu alınır.’