“A. Özgül bir obje ya da durumla ilgili olarak besbelli bir endişe ya da tasa duyma (örn: uçağa binme, yükseklikler, hayvanlar, iğne yapılması, kan görme…)
Not: Çocuklarda kaygı ya da dert, ağlama, bağırıp çağırarak tepinme, donakalma ya da sıkıca sarılma ile kendini gösterir.
B. Fobi kaynağı obje ya da durum, neredeyse her vakit direkt kaygı ya da dert doğurur.
C. Fobi kaynağı obje ya da durumdan aktif bir halde kaçınılır ya da ağır bir kaygı ya da korku ile buna katlanılır.
D. Duyulan dehşet ya da tasa, özgül obje ya da durumun yarattığı gerçek tehlikeye bakılırsa ve toplumsal- kültürel bağlamda orantısızdır.
E. Kaygı, tasa ya da kaçınma, klinik açıdan besbelli bir probleme ya da toplumsal işle ilgili alanlarda ya da değerli öbür fonksiyonellik alanlarında fonksiyonellikte düşüşe yol açar.”
( Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, 5. baskı( DSM-5),Tanı Ölçütleri yapıtından, çev, Köroğlu E, Doktorlar Yayın birliği, Ankara,2014)
Bu durum; panik gibisi belirtilerle, takıntılarla (okb) , travma daha sonrası anımsatıcılarla, ayrılma anksiyetesiyle, toplumsal anksiyeteyle daha güzel açıklanamaz.
Özgül Fobi; Bilişsel Davranışçı Terapi ve Şema Terapisi ile çalışılabilir.
Bilişsel davranışçı terapilerde: his, fikir (otomatik fikir, orta inanç, temel inanç), davranış (aşamalı maruz bırakma yöntemi) ve rahatlatma idmanlarıyla çalışılırken;bilişsel davranışçı terapinin genişletilmiş formu olan şema terapide; fobiler 4 basamaklı değerlendirmeden geçerler. Düşünsel, duygusal, fizyolojik (bedendeki hisler) ve motivasyonel (davranışsal).
Şema terapide mesela iğne fobisinde; düşünsel seviyede “ İğne yaptırmak istemiyorum. İğne canımı epey yakacak. Bu acıya dayanamam” fikri geçerken, duygusal olarak kişi kaygı hissedebilir. Vücutta yaşanılan kaygının belirtileri olarak çeşitli yansılar ortaya çıkabilir. Davranışta ise kaçınma reaksiyonu verilebilir. Şema terapide birinci vakit içinderda düşünsel cephe üzerinde şemanın (dayanıksızlık şeması) tesirini kırıp sağlıklı yetişkin tarafı güçlendirmek için çalışılır. Bu kademeyi tamamladıktan daha sonra 2. evre olan duygusal cepheye geçilir; duygusal cephede yaşantısal (imajinasyon/ görselleştirme) tekniği kullanılır. Bu basamakta kişinin hatırlayabildiği bahisle ilgili en eski anısı çalışılarak kişinin ortasındaki incinmiş (üzgün, öfkeli, korkmuş…) çocuğa ulaşılır. İncinmiş çocuğun duygusal muhtaçlığı terapist tarafınca bir daha ebeveynlik usulüyle karşılanıp kişinin sağlıklı yetişkin tarafının güçlendirmesi için yardımcı olunur. 3. etap olan fizyolojik belirtiler için nefes idmanları uygulanabileceği üzere düşünsel denetim ve farkındalık belirtilerin azalması için yardımcı olacaktır. Lakin bir daha de epey ağırsa psikiyatrik tedavi gerekli olabilir. 4. kademedavranışsal cephedeyse; korkulan durum karşısında kişinin nasıl reaksiyon verdiği kıymetlidir. Kişi korkusuna teslim mi oluyor? Korktuğu durumla yüzleşmekten kaçınıyor mu? Yoksa endişesiyle çok mı yüzleşmeye çalışıyor? Örneğin iğne fobisinde kaçınma yansısının fayda ve ziyanlarını çalışılarak evham yaratan durum karşısında sağlıklı yetişkin tarafının güçlenmesi için çalışılır. Kişi ruhsal olarak hazır hale gelince de kaçınmasının üstüne gidilerek daha sonra da evreli maruz bırakma tekniği (önce imajinasyonel seviyede daha sonra gerçek hayatta evre aşama) uygulanır.
Not: Çocuklarda kaygı ya da dert, ağlama, bağırıp çağırarak tepinme, donakalma ya da sıkıca sarılma ile kendini gösterir.
B. Fobi kaynağı obje ya da durum, neredeyse her vakit direkt kaygı ya da dert doğurur.
C. Fobi kaynağı obje ya da durumdan aktif bir halde kaçınılır ya da ağır bir kaygı ya da korku ile buna katlanılır.
D. Duyulan dehşet ya da tasa, özgül obje ya da durumun yarattığı gerçek tehlikeye bakılırsa ve toplumsal- kültürel bağlamda orantısızdır.
E. Kaygı, tasa ya da kaçınma, klinik açıdan besbelli bir probleme ya da toplumsal işle ilgili alanlarda ya da değerli öbür fonksiyonellik alanlarında fonksiyonellikte düşüşe yol açar.”
( Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, 5. baskı( DSM-5),Tanı Ölçütleri yapıtından, çev, Köroğlu E, Doktorlar Yayın birliği, Ankara,2014)
Bu durum; panik gibisi belirtilerle, takıntılarla (okb) , travma daha sonrası anımsatıcılarla, ayrılma anksiyetesiyle, toplumsal anksiyeteyle daha güzel açıklanamaz.
Özgül Fobi; Bilişsel Davranışçı Terapi ve Şema Terapisi ile çalışılabilir.
Bilişsel davranışçı terapilerde: his, fikir (otomatik fikir, orta inanç, temel inanç), davranış (aşamalı maruz bırakma yöntemi) ve rahatlatma idmanlarıyla çalışılırken;bilişsel davranışçı terapinin genişletilmiş formu olan şema terapide; fobiler 4 basamaklı değerlendirmeden geçerler. Düşünsel, duygusal, fizyolojik (bedendeki hisler) ve motivasyonel (davranışsal).
Şema terapide mesela iğne fobisinde; düşünsel seviyede “ İğne yaptırmak istemiyorum. İğne canımı epey yakacak. Bu acıya dayanamam” fikri geçerken, duygusal olarak kişi kaygı hissedebilir. Vücutta yaşanılan kaygının belirtileri olarak çeşitli yansılar ortaya çıkabilir. Davranışta ise kaçınma reaksiyonu verilebilir. Şema terapide birinci vakit içinderda düşünsel cephe üzerinde şemanın (dayanıksızlık şeması) tesirini kırıp sağlıklı yetişkin tarafı güçlendirmek için çalışılır. Bu kademeyi tamamladıktan daha sonra 2. evre olan duygusal cepheye geçilir; duygusal cephede yaşantısal (imajinasyon/ görselleştirme) tekniği kullanılır. Bu basamakta kişinin hatırlayabildiği bahisle ilgili en eski anısı çalışılarak kişinin ortasındaki incinmiş (üzgün, öfkeli, korkmuş…) çocuğa ulaşılır. İncinmiş çocuğun duygusal muhtaçlığı terapist tarafınca bir daha ebeveynlik usulüyle karşılanıp kişinin sağlıklı yetişkin tarafının güçlendirmesi için yardımcı olunur. 3. etap olan fizyolojik belirtiler için nefes idmanları uygulanabileceği üzere düşünsel denetim ve farkındalık belirtilerin azalması için yardımcı olacaktır. Lakin bir daha de epey ağırsa psikiyatrik tedavi gerekli olabilir. 4. kademedavranışsal cephedeyse; korkulan durum karşısında kişinin nasıl reaksiyon verdiği kıymetlidir. Kişi korkusuna teslim mi oluyor? Korktuğu durumla yüzleşmekten kaçınıyor mu? Yoksa endişesiyle çok mı yüzleşmeye çalışıyor? Örneğin iğne fobisinde kaçınma yansısının fayda ve ziyanlarını çalışılarak evham yaratan durum karşısında sağlıklı yetişkin tarafının güçlenmesi için çalışılır. Kişi ruhsal olarak hazır hale gelince de kaçınmasının üstüne gidilerek daha sonra da evreli maruz bırakma tekniği (önce imajinasyonel seviyede daha sonra gerçek hayatta evre aşama) uygulanır.