Bu yazıda psikoloji biliminde epey değerli olan ve kişilik gelişmeninin temelini oluşturan, Freud’un ortaya atmış olduğu id, ego ve süperego kavramlarından bahsedeceğim.
Freud’a nazaran, benlik 3 katmana ayrılmıştır. İd, ilkel benlik ya da alt benlik, ego, benlik ve süperego, üst benliktir. İnsan doğduğu vakit evvel ilkel benliği ile var olur, vakit içinde ego ve süperego gelişir.
İd, yani ilkel benlik, ilkel dürtülere göre yaşar. Mantık ya da kural aramaz. İçgüdüsel hareketlerdir. Haz unsuruna nazaran hareket eder, yani asıl maksadı dürtülerin tatmine ulaşmasına yöneliktir. Buna örnek olarak, bebekleri gösterebiliriz. çabucak hemen ego gelişimi olmadığı için; dürtülerini tatmin etmeye yönelik ilkel davranışlarla davranırlar. Acıktığı vakit çabucak yemek ister, tuvaleti geldiği vakit yapar, gaz çıkarmak istediği ya da geğirmek istediği vakit bunu yapar, yapamazsa da rahatsız olur, sanki şu anda toplum ortasında miyim bu yaptığım ayıp mı diye düşünmez. Tabiki bebeklik devrinde ilkel benlik ile hareket edilmesi çok olağandır. Lakin yetişkin olduktan daha sonra, egonun idi denetim etmesi gereken noktada bunu yapamaması ve ilkel dürtülere bakılırsa yaşamaya devam edilmesi, bir sıkıntıdır.
Ego ise ; ilkel benliğin hazza ulaşma yolunda kimi kuralların olduğunu hatırlatan düzenektir. Bir nevi düzenleyicidir, insanın iç dünyasının haz arayışı ile dış dünyanın gerçekleri içinde istikrar sağlamaya çalışır. Örneğin bir görüşmede karnı epeyce acıkan birisinin çabucak koşup kendisine yiyecek bir şeyler aramaya başlamaması, evvel toplantının bitmesini beklemesi durumu, egonun denetimi ile sağladığı bir durumdur. Ego, çocuklukta yavaş yavaş gelişmeye başlar. Hem dürtülerin farkına varılır birebir vakitte dış dünyadaki şartlar anlaşılır.
Süperego ise; insanın bedeller bütünüdür. Hak, hürmet, ayıp, yasak vb. kavramları temsil eder. Neyin hakikat, neyin yanlış olduğu, hangi hareketlerin toplum tarafınca kabul gördüğü, hangilerinin cezalandırıldığı, nelerin ayıp olduğu vb. kavramlarının zihinde şekillenmesi ve içselleştirilmesidir. bu biçimdece kişinin kendi bedel yargıları oluşur ve etrafında kimse olmasa bile bu bedel yargılarıyla hareket etmeyi öğrenir. Daha epey baskılayıcı bir sistemdir ve vicdan, suçluluk, utanç üzere hislerle özdeşleşir. 5-6 yaşlarında gelişmeye başlar.
Ego ve süpergo katmanları, çabucak sonrasında oluşur fakat bunların oluşumuyla birlikte id büsbütün ortadan kalkmaz. Her beşerde 3 katman da bulunur, yalnızca bunların istikrarı şahıstan bireye bakılırsa değişkenlik gösterebilir. Sağlıklı bir yetişkinde, idin dürtüleri tolere edilebilecek seviyede karşılanır ve süpergonun baskısı da kişiyi düşünceye sokmayacak kıymet yargıları ile bir arada şekillenir. Kimi durumlarda daha dürtüsel davranılabilir, lakin genel olarak dış dünyaya uyumlu bir biçimde hareket edilip, muhakkak kıymet yargılarına sahip olunur. Örneğin, çok acıkmış olduğumuz bir durumda, o anda yemekten öteki şey düşünemeyerek başka bütün işlerimizi erteleriz ve önceliği yemek yemeye veririz (id) lakin bunu bir daha de dış dünyaya uyumlu bir biçimde yaparız (ego), hiç tanımadığımız bir insanın elinden gidip yemeğini almayız, zira bunun yanlış bir davranış olduğunu biliriz (süperego).
Benliğin bir kısmının fazla baskın olması, çeşitli sıkıntılara sebep olur. Örneğin daima id baskın olarak yaşayan şahıslar; ekseriyetle diğerlerine hürmet duymayan, kendi çıkarını düşünen ve buna bakılırsa hareket eden, hengame etmekten çekinmeyen, istediğini elde etmek için her yolu deneyen ve engellenmeye tahammülü olmayan, haz hissini erteleyemeyen, istediği şeye anında sahip olmak isteyen, öbür insanların ne söylemiş olduğini takmayan bireyler olur.
Süperegosu baskın olan şahıslar ise; toplumsal kıymetlere çok bağlı ve bunlara katı bir biçimde uyma mecburiliği hisseden, mükemmeliyetçi, hislerini açığa vuramayan, utangaç, daima onay alma gereksiniminde olan, diğer insanların kendileri hakkında ne düşündüğünü ve dediğini çok dikkate alan bireyler olurlar.
Freud’a nazaran, benlik 3 katmana ayrılmıştır. İd, ilkel benlik ya da alt benlik, ego, benlik ve süperego, üst benliktir. İnsan doğduğu vakit evvel ilkel benliği ile var olur, vakit içinde ego ve süperego gelişir.
İd, yani ilkel benlik, ilkel dürtülere göre yaşar. Mantık ya da kural aramaz. İçgüdüsel hareketlerdir. Haz unsuruna nazaran hareket eder, yani asıl maksadı dürtülerin tatmine ulaşmasına yöneliktir. Buna örnek olarak, bebekleri gösterebiliriz. çabucak hemen ego gelişimi olmadığı için; dürtülerini tatmin etmeye yönelik ilkel davranışlarla davranırlar. Acıktığı vakit çabucak yemek ister, tuvaleti geldiği vakit yapar, gaz çıkarmak istediği ya da geğirmek istediği vakit bunu yapar, yapamazsa da rahatsız olur, sanki şu anda toplum ortasında miyim bu yaptığım ayıp mı diye düşünmez. Tabiki bebeklik devrinde ilkel benlik ile hareket edilmesi çok olağandır. Lakin yetişkin olduktan daha sonra, egonun idi denetim etmesi gereken noktada bunu yapamaması ve ilkel dürtülere bakılırsa yaşamaya devam edilmesi, bir sıkıntıdır.
Ego ise ; ilkel benliğin hazza ulaşma yolunda kimi kuralların olduğunu hatırlatan düzenektir. Bir nevi düzenleyicidir, insanın iç dünyasının haz arayışı ile dış dünyanın gerçekleri içinde istikrar sağlamaya çalışır. Örneğin bir görüşmede karnı epeyce acıkan birisinin çabucak koşup kendisine yiyecek bir şeyler aramaya başlamaması, evvel toplantının bitmesini beklemesi durumu, egonun denetimi ile sağladığı bir durumdur. Ego, çocuklukta yavaş yavaş gelişmeye başlar. Hem dürtülerin farkına varılır birebir vakitte dış dünyadaki şartlar anlaşılır.
Süperego ise; insanın bedeller bütünüdür. Hak, hürmet, ayıp, yasak vb. kavramları temsil eder. Neyin hakikat, neyin yanlış olduğu, hangi hareketlerin toplum tarafınca kabul gördüğü, hangilerinin cezalandırıldığı, nelerin ayıp olduğu vb. kavramlarının zihinde şekillenmesi ve içselleştirilmesidir. bu biçimdece kişinin kendi bedel yargıları oluşur ve etrafında kimse olmasa bile bu bedel yargılarıyla hareket etmeyi öğrenir. Daha epey baskılayıcı bir sistemdir ve vicdan, suçluluk, utanç üzere hislerle özdeşleşir. 5-6 yaşlarında gelişmeye başlar.
Ego ve süpergo katmanları, çabucak sonrasında oluşur fakat bunların oluşumuyla birlikte id büsbütün ortadan kalkmaz. Her beşerde 3 katman da bulunur, yalnızca bunların istikrarı şahıstan bireye bakılırsa değişkenlik gösterebilir. Sağlıklı bir yetişkinde, idin dürtüleri tolere edilebilecek seviyede karşılanır ve süpergonun baskısı da kişiyi düşünceye sokmayacak kıymet yargıları ile bir arada şekillenir. Kimi durumlarda daha dürtüsel davranılabilir, lakin genel olarak dış dünyaya uyumlu bir biçimde hareket edilip, muhakkak kıymet yargılarına sahip olunur. Örneğin, çok acıkmış olduğumuz bir durumda, o anda yemekten öteki şey düşünemeyerek başka bütün işlerimizi erteleriz ve önceliği yemek yemeye veririz (id) lakin bunu bir daha de dış dünyaya uyumlu bir biçimde yaparız (ego), hiç tanımadığımız bir insanın elinden gidip yemeğini almayız, zira bunun yanlış bir davranış olduğunu biliriz (süperego).
Benliğin bir kısmının fazla baskın olması, çeşitli sıkıntılara sebep olur. Örneğin daima id baskın olarak yaşayan şahıslar; ekseriyetle diğerlerine hürmet duymayan, kendi çıkarını düşünen ve buna bakılırsa hareket eden, hengame etmekten çekinmeyen, istediğini elde etmek için her yolu deneyen ve engellenmeye tahammülü olmayan, haz hissini erteleyemeyen, istediği şeye anında sahip olmak isteyen, öbür insanların ne söylemiş olduğini takmayan bireyler olur.
Süperegosu baskın olan şahıslar ise; toplumsal kıymetlere çok bağlı ve bunlara katı bir biçimde uyma mecburiliği hisseden, mükemmeliyetçi, hislerini açığa vuramayan, utangaç, daima onay alma gereksiniminde olan, diğer insanların kendileri hakkında ne düşündüğünü ve dediğini çok dikkate alan bireyler olurlar.