Toplumsal Fobi olayının Yapısal Kişilik Kuramına (İd, Ego, Süperego, Çatışma, Anksiyete) bakılırsa Çözümlenmesi
45 yaşındaki (Kadın) B.E bir okulda matematik öğretmeni olarak nazaranv yapmaktadır. Geçmişte rastgele bir kronik rahatsızlığı bulunmayan B.E’nın özgeçmişine bakıldığında Toplumsal Fobi haricinde rastgele bir hastalık geçmişi bulunmamaktadır. B.E. çocukluğundan beri kalabalık bir toplumsal etrafın karşısında konuşmaktan, oburlarının yanında durmaktan ve yemek yiyip aktivite yapmaktan çok çekiniyordu. toplantıda kendisinde gördüğü düşüncelerin emsal halde geçmişte annesi ve teyzesinde de var olduğu bilgisini verdi. Danışan bu yüzden ailesel yatkınlığının bu biçimde olabileceğini düşünerek uzun yıllar terapi dayanağı almaya muhtaçlık duymamıştı. Kamuya bağlı bir devlet okulunda nazaranvine başladığı vakit öğrencilerin çoğunlukta olduğu ortamdan kaçma isteğini her gün yaşaması ve bu durumun artık kendisi için dayanılmaz olduğunu hissettiği anda psikiyatriste gitmiş ve toplumsal fobi tanısı konmuştu.
Yapısal Kişilik Kuramı
İd:
Bireyin ilkel olan benliğini yansıtmaktadır. Kişinin istek ve isteklerini devamlı ön plana geçirir ve olağanın haricinde ve akıldışı dilekleriyle bireyin içsel dürtülerinin her ne olursa olsun anında karşılanması istikametinde bir işlevi vardır. Anında haz arar, anında düşünmeden yapar (İnanç, 2012).
Freud’a bakılırsa kişinin hayatının birinci anından beri İd ’den meydana gelen ilkel yapı koparak Ego ve Süpergo’yu meydana getirmektedir.
İd içgüdüler, içsel yansılar, istek halinde psişik gücün gerçeğidir. İd dışarıdan gelen bir uyaran ya da içsel reaksiyon kararında bireylerde gerilme düzeyi arttığı anda gerilmenin azalması ismine canlıyı tesir etmesi ve reaksiyon vermesi ismine harekete geçirir. Gösterilen tesir ya da reaksiyondan daha sonra tansiyon gitgide azalır. Bu duruma da İd’in Hazzetme Unsuru denir (Kuzgun, 1988).
Bu olayda M.A.’nın temelinde İd’in daima zevk peşinde koşan, her vakit istek unsuruna bakılırsa işleyen, olağandışı ve akıldışı oluşan hazzın ve dürtülerin her ne düzeyde olursa olsun çabucak giderilmesine dönük bir misyonu vardır. M. A. gerçekdışı ve mantıkdışı olan dürtüsel isteklerinin hazza ulaşması ismine ve onları doyurmak ismine İd’e göre hareket etmelidir.
Süperego:
Bireyin yaşadığı etraftan, töreden, öğrendiği ahlaki yasalar çerçevesinden yola çıkarak, sert töre kuralları etrafında ihtimamla İd’in cinsellik ve saldırganlık ile alakalı isteklerini törelere uyarlamak açısından denetimini sağlar. Kabul edilmesi mümkün olmayan çok talepleri ve istekleri karşılama tarafındaki aksiyonlara pürüz olur. Süperego etraftan gelen uyaranların yardımıyla kişinin özümsemesini sağlar. Ahlaki, yüksek insani kıymet, gelenek-bakılırsanek, toplumsal alakalar süperegoyla alakalıdır (İnanç, 2012).
Süperego’yu etkileyen bir öteki sorun ise bireyin olumlu ya da olumsuz kanıya ulaşıp merasimin önde gelen büyükleri tarafınca onay nazarann ölçütlerine göre hayat stilini oluşturmasıdır (Özoğlu. 1982).
Bireydeki olumlu ya da olumsuz yargılar süperego ile sağlanmaktadır. olayda B. E’nin daima sınıftan kaçması ve sınıfa girmek istememesi ve bu durumu eğitime olan aşkını düşünerek bu davranışını ahlaki tarafta kıymetlendirerek “Ne olursa olsun çocukların için o sınıfa girmelisin. Onları yarı yolda bırakamazsın!” kanısı ve topluma yararlı öğrenciler yetiştirme mefkuresini düşünerek harekete geçirmesidir.
Ego
Kişinin İd ve Süperego içinde istikrar kurmaya çalışan yanını temsil eder. Ego bireyin istikrar kuran, akıllı, sağduyulu yanıdır. İd ile çevresel pahalar, kurallar zıt düştüğünde etraf kişiyi cezalandırır. Düzensizlik yaratan duruma tahlil bulunamaması durumunda birey bu durumdan memnun olmaz. Bu durum çatışma ve korku yaratır. İd ve Süpergo’nun ego seviyesindeki çatışmasında birey hem sınıfa girmek istemez birebir vakitte öğretmen olmanın verdiği sorumlulukla çocuklara yararlı olmak ister. Bu istikrarsız hisler içinde kalır. Ego bu durumu dengeleyemeyince çatışma oluşur ve bu duruma da yanlış kondisyonlar, kıymet yargıları da eklenince tasa seviyesi artar (İnanç, 2012).
Derdin artmasıyla birey güzelce dert yaşadığından bu tasayı tolere edebilmek ismine uğraşlar ve deşarj olmak için gereksinimini gidermeye çalışır. Bu durum denetlenebilirse savunma düzenekleri sağlıklı kullanılabilmektedir. Haz arayışında olan İd eziyet eden Süperego’yu sabit kılarak ona söylemiş olduğini yaptırmak ister. Ego İd’in içgüdüsel dürtüleri ile Süperego’nun baskısı karşısında arabuluculuk yapar (Kozacıoğlu,1995).
Burada bu olayların bireyde yaratacağı hüzün ve tasayı denetim altına alabilmesi için farklı savunma sistemlerine ihtiyaç duyar. Bunun üzere tepki hallerinde devreye giren en öndeki vasıta ahenk sağlamayı arttıracak düzeyde sağlıklı olmayan bir özellik kazanır (Geçtan. 1980. Corsini. 1973).
Ego gerçeklik prensibine göre efor sarf ederken İd’e cezalandırıcı bir biçimde tesir ederek Süperego’yu müşahedesine almak ister. İd’in içgüdüsel savunucusu ile süperegonun tehdit ettiği durumlar içinde bir orta yol bulmaya çalışır fakat oluşacak tüm gerginliklere karşı savunma düzeneklerini kullanır.
Muhteşem egonun tehditleri içinde dengeyi sağlamaya çalışır. Ancak oluşacak gerginliğe reaksiyon olarak tüm aksiliklere karşı kendini müdafaaya alarak savunma sistemlerini kullanır.
SAVUNMA DÜZENEKLERİ
olayda Görülen Savunma Sistemleri
45 yaşındaki (Kadın) B.E bir okulda matematik öğretmeni olarak nazaranv yapmaktadır. Geçmişte rastgele bir kronik rahatsızlığı bulunmayan B.E’nın özgeçmişine bakıldığında Toplumsal Fobi haricinde rastgele bir hastalık geçmişi bulunmamaktadır. B.E. çocukluğundan beri kalabalık bir toplumsal etrafın karşısında konuşmaktan, oburlarının yanında durmaktan ve yemek yiyip aktivite yapmaktan çok çekiniyordu. toplantıda kendisinde gördüğü düşüncelerin emsal halde geçmişte annesi ve teyzesinde de var olduğu bilgisini verdi. Danışan bu yüzden ailesel yatkınlığının bu biçimde olabileceğini düşünerek uzun yıllar terapi dayanağı almaya muhtaçlık duymamıştı. Kamuya bağlı bir devlet okulunda nazaranvine başladığı vakit öğrencilerin çoğunlukta olduğu ortamdan kaçma isteğini her gün yaşaması ve bu durumun artık kendisi için dayanılmaz olduğunu hissettiği anda psikiyatriste gitmiş ve toplumsal fobi tanısı konmuştu.
Yapısal Kişilik Kuramı
İd:
Bireyin ilkel olan benliğini yansıtmaktadır. Kişinin istek ve isteklerini devamlı ön plana geçirir ve olağanın haricinde ve akıldışı dilekleriyle bireyin içsel dürtülerinin her ne olursa olsun anında karşılanması istikametinde bir işlevi vardır. Anında haz arar, anında düşünmeden yapar (İnanç, 2012).
Freud’a bakılırsa kişinin hayatının birinci anından beri İd ’den meydana gelen ilkel yapı koparak Ego ve Süpergo’yu meydana getirmektedir.
İd içgüdüler, içsel yansılar, istek halinde psişik gücün gerçeğidir. İd dışarıdan gelen bir uyaran ya da içsel reaksiyon kararında bireylerde gerilme düzeyi arttığı anda gerilmenin azalması ismine canlıyı tesir etmesi ve reaksiyon vermesi ismine harekete geçirir. Gösterilen tesir ya da reaksiyondan daha sonra tansiyon gitgide azalır. Bu duruma da İd’in Hazzetme Unsuru denir (Kuzgun, 1988).
Bu olayda M.A.’nın temelinde İd’in daima zevk peşinde koşan, her vakit istek unsuruna bakılırsa işleyen, olağandışı ve akıldışı oluşan hazzın ve dürtülerin her ne düzeyde olursa olsun çabucak giderilmesine dönük bir misyonu vardır. M. A. gerçekdışı ve mantıkdışı olan dürtüsel isteklerinin hazza ulaşması ismine ve onları doyurmak ismine İd’e göre hareket etmelidir.
Süperego:
Bireyin yaşadığı etraftan, töreden, öğrendiği ahlaki yasalar çerçevesinden yola çıkarak, sert töre kuralları etrafında ihtimamla İd’in cinsellik ve saldırganlık ile alakalı isteklerini törelere uyarlamak açısından denetimini sağlar. Kabul edilmesi mümkün olmayan çok talepleri ve istekleri karşılama tarafındaki aksiyonlara pürüz olur. Süperego etraftan gelen uyaranların yardımıyla kişinin özümsemesini sağlar. Ahlaki, yüksek insani kıymet, gelenek-bakılırsanek, toplumsal alakalar süperegoyla alakalıdır (İnanç, 2012).
Süperego’yu etkileyen bir öteki sorun ise bireyin olumlu ya da olumsuz kanıya ulaşıp merasimin önde gelen büyükleri tarafınca onay nazarann ölçütlerine göre hayat stilini oluşturmasıdır (Özoğlu. 1982).
Bireydeki olumlu ya da olumsuz yargılar süperego ile sağlanmaktadır. olayda B. E’nin daima sınıftan kaçması ve sınıfa girmek istememesi ve bu durumu eğitime olan aşkını düşünerek bu davranışını ahlaki tarafta kıymetlendirerek “Ne olursa olsun çocukların için o sınıfa girmelisin. Onları yarı yolda bırakamazsın!” kanısı ve topluma yararlı öğrenciler yetiştirme mefkuresini düşünerek harekete geçirmesidir.
Ego
Kişinin İd ve Süperego içinde istikrar kurmaya çalışan yanını temsil eder. Ego bireyin istikrar kuran, akıllı, sağduyulu yanıdır. İd ile çevresel pahalar, kurallar zıt düştüğünde etraf kişiyi cezalandırır. Düzensizlik yaratan duruma tahlil bulunamaması durumunda birey bu durumdan memnun olmaz. Bu durum çatışma ve korku yaratır. İd ve Süpergo’nun ego seviyesindeki çatışmasında birey hem sınıfa girmek istemez birebir vakitte öğretmen olmanın verdiği sorumlulukla çocuklara yararlı olmak ister. Bu istikrarsız hisler içinde kalır. Ego bu durumu dengeleyemeyince çatışma oluşur ve bu duruma da yanlış kondisyonlar, kıymet yargıları da eklenince tasa seviyesi artar (İnanç, 2012).
Derdin artmasıyla birey güzelce dert yaşadığından bu tasayı tolere edebilmek ismine uğraşlar ve deşarj olmak için gereksinimini gidermeye çalışır. Bu durum denetlenebilirse savunma düzenekleri sağlıklı kullanılabilmektedir. Haz arayışında olan İd eziyet eden Süperego’yu sabit kılarak ona söylemiş olduğini yaptırmak ister. Ego İd’in içgüdüsel dürtüleri ile Süperego’nun baskısı karşısında arabuluculuk yapar (Kozacıoğlu,1995).
Burada bu olayların bireyde yaratacağı hüzün ve tasayı denetim altına alabilmesi için farklı savunma sistemlerine ihtiyaç duyar. Bunun üzere tepki hallerinde devreye giren en öndeki vasıta ahenk sağlamayı arttıracak düzeyde sağlıklı olmayan bir özellik kazanır (Geçtan. 1980. Corsini. 1973).
Ego gerçeklik prensibine göre efor sarf ederken İd’e cezalandırıcı bir biçimde tesir ederek Süperego’yu müşahedesine almak ister. İd’in içgüdüsel savunucusu ile süperegonun tehdit ettiği durumlar içinde bir orta yol bulmaya çalışır fakat oluşacak tüm gerginliklere karşı savunma düzeneklerini kullanır.
Muhteşem egonun tehditleri içinde dengeyi sağlamaya çalışır. Ancak oluşacak gerginliğe reaksiyon olarak tüm aksiliklere karşı kendini müdafaaya alarak savunma sistemlerini kullanır.
SAVUNMA DÜZENEKLERİ
olayda Görülen Savunma Sistemleri
Felaketleştirme: “Topluluk önünde konuştuğumda kaygılandığım muhakkak olacak, saçmalayacağım ve herkes benimle dalga geçecek.
Seçici Algılama: “Ders anlatırken öğrencilerimden iki tanesi dersi dinlemiyordu. Katiyen ders anlatışımı beğenmediler. Ben yeterli bir öğretmen olsam dinlerlerdi. Ben yetersiz biriyim.”
kişiselleştirme: “Derste öğrencimin sorusuna karşılık verirken öğrenciler kendi ortalarında gülüyorlardı. Kesin benim anlatışıma, ses tonuma, görünüşüme güldüler.”
Ya daima, ya hiç şekli düşünme: “Sunum yapmayı planlıyorsam ya her kelimeyi aklımda tutmalıyım ya da sunumu iptal etmeliyim” (İnanç, 2012).