Çocuklarda Sorun Çözme Marifeti

[Muqe]

hayatımız boyunca, her alanda, biroldukca sorunla karşılaşıyoruz. Bunların bir kısmını farkında olmadan, otomatik reaksiyonlarımızla tahlile ulaştırırken; bir kısmı hakkında yeni tahlil stratejileri üretmek durumunda kalıyoruz. Çocuklar da, tıpkı yetişkinler üzere, gün ortasında biroldukca sorunla karşı karşıya kalıyorlar. Parkta salıncak sırasının bir türlü gelmemesi, arkadaşını oyuncağını elinden alması, sınıfta konuşmaktan çekinmesi, uzakta olduğunda ebeveynini özlemesi, oyuncağının kaybolması, kurallara uymak üzere baş etmek zorunda kaldığı durumlar yaşıyorlar. Karşılaşılan bu durumlara verilen reaksiyon, alınan kararlar ve tahlile ulaşmak için kullanılan yol sorun çözme hünerini oluşturur.

Çocukların sorun çözme marifeti kazanmalarına yardımcı olmak toplumsal ve ruhsal gelişim için pek değerlidir. Erken yaşlardan itibaren sorun çözme maharetleri gelişen çocukların daha az telaş yaşadıkları görülmektedir. Ayrıyeten ilerleyen yaşlar için de sağlıklı bir yer hazırlanmış olur. Sorun çözme hünerine sahip olmak meselelerin üstesinden gelebileceğine dair inancın gelişmesine katkı sağladığından özgüven gelişmenini de desteklemektedir.

Problem çözme mahareti geliştirebilmek için eleştirel düşünme, planlama/organize etme ve kıymetlendirme maharetlerine sahip olmak gerekiyor. Bu sebeple erken periyottan itibaren çocuklarda bu hünerleri destekleyerek sorun çözme maharetlerine katkıda bulunmak çok ehemmiyet taşır. Çocukların sorunu tanımlaması, kendi ortasındaki yansımasını (duygu, niyet ve hatta vücudundaki yansıması) fark etmesi, bunlarla ilgili kararlar alabilmesi ve uygulamaya geçebilmesi istikametinden desteklenmesi daha az tasa ve gerilim yaşamalarına yardımcı olurken; diğerlerine bağımlı olma seviyelerini de pek düşürür.

Çocuklarda sorun çözme marifetini geliştirmek için teklifler;

1. 
   Çocuğunuz bir sorunla karşılaştığında onu aktif bir biçimde dinleyin ve anlamaya çalışın. Sırf onu daha düzgün anlamanıza yardımcı olacak soruları sorun. Anlattıklarının kısa bir özetini yaparak yanlışsız anlayıp anlamadığınızı teyit edin. Sorunu anlamanın yanı sıra; hissettiği hisleri, aklından geçen fikirleri hatta tüm bunlar olurken vücudunda neler olup bittiğini fark etmesine yardımcı olun.
   
   
2. 
   Eğer çocuğunuzun tahlil kademesine geçmedilk evvel sakinleşmeye gereksinimi olduğunu gözlemliyorsanız ona yardımcı olun ve ileride kullanabilmesi için sakinleşme yollarını öğretin (örn. 10’ a kadar sayma, yavaş nefes alıp verme, rahatlatan bir şeylere dokunmak, sevdiği/rahatlatan kokuları koklamak, sevdiği bir alanda dinlenerek sevdiği bir aktiviteyi yapmak vb.)
   
   
3. 
   Problem karşısında çocuğunuzun düşündüğü tahlil yollarını dinleyin. Uygun olmadığını düşündüğünüz seçenekler olduğunda reddeden ya da kızan bir tavır sergilemekten kaçının. İşe yarayacağını düşündüğünüz bir seçenek var ise harekete geçmesi için cesaretlendirin. Çocuğunuz tahlil bulmakta zorlanıyorsa onu farklı alternatifler sunabilirsiniz. Kendi sorun çözme stratejilerinizi içeren kıssalar anlatabilirsiniz ya da kendinizden örnekler verebilirsiniz. Tahlil bulmakta zorlanırsa yardım alabileceğini ve bunun büsbütün olağan olduğunu bilmesi epeyce kıymetli. Fakat direkt yapması gerekeni söylemek ya da onun yerine sorunu çözmekten katiyetle kaçınmalısınız.
   
   
4. 
   Ev hayatınızda ve toplumsal ömürde çocuğunuza yaşına uygun sorumluluklar verin. Sorumlulukları yerine getirmek kendine olan inancının artmasına yardımcı olur. İnanç duygusu desteklenmiş bir çocuk problemlerin üstesinden gelmek konusunda da daha az telaşlı hisseder ve harekete geçmek konusunda daha fazla yürek gösterir.
   
   
5. 
   Problem içeren ya da içermeyen durumlarda çocuğunuzun fikrini sorun. İsteklerini ve gereksinimlerini anlamaya çalışın ve anladığınızı kesinlikle belirtin. Niyetlerini önemsediğinizi gösterin. Varlığının, kanılarının, sesinin bir manası ve değeri olduğunu hisseden çocuk sorunlar karşısında da kendi fikirlerine ve kararlarına güvenmek konusunda daha yürekli olacaktır.
   
   
6. 
   beraber izlediğiniz sinemalarda ya da okuduğunuz kitaplarda karakter bir sorunla karşılaştığında minik bir mola verin ve bunun hakkında konuşun. Sence (karakter) neler düşünüyor? Nasıl hissediyor? Bu sorunu çözmek için ne yapabilir? Senin başına gelse ne yapardın? üzere sorularla sohbet edebilirsiniz. ondan sonrasında siz de birebir sorulara karşılık verebilirsiniz.
   

Problem çözme marifetlerini geliştirmeye yardımcı olacak çocuk kitapları için örnekler;

• 
  Benden Bir Tane Daha Olsa/Peter Reynolds
  
  
• 
  Üç Kedi Bir Canavar/Sara Şahinkanat
  
  
• 
  Bir Sorunla Ne Yaparsın?/Kobi Yamada
  
  
• 
  Kırpılmayı Sevmeyen Koyun/Gemma Merino
  
  
• 
  Eyvah Kalbim Kırıldı/Elif Yemenici