Pandemi, ani ve beklenmedik biçimde mevcut şartların bozulması, rutinin sekteye uğraması ve fizikî bütünlüğün tehlike altında olması sebebiyle bir travmadır. Biyolojik afet olan olarak isimlendirilen, dünyayı tesiri altına alan Covid-19 virüsü yeni yüzyıl salgını olmasıyla tüm insanlığı paniğe sürüklemiştir. Her ülkenin ekonomik ve toplumsal alanlarını etkilediği üzere halk sıhhatine da kıymetli tesirleri olmuştur. Olağan kaideler dahilinde bireylerin psikopatolojileri gündelik hayatı halihazırda etkiliyorken, olağandışı hallerde bu patolojilerin ferdî ve toplumsal ömür üzerinde tesiri daha fazlaca hissedilmektedir. Pandemi periyodunda toplumsal olarak belirsizlik ve belirsizliğe toleransın olmaması, izolasyon sebebiyle özgürlük kaybı ve bulaş riski niçiniyle oluşan tasa her vatandaş tarafınca paylaşılmıştır.
Toplumun her birebir daha verdiği ortak tesirlerden başka olarak pandemi, bireylerin gelişim devirlerine bağlı olarak da psikososyal düzgün oluşlarını etkilemiştir. Çocuk, ergen ve yaşlılar dezavantajlı küme içerisinde yer aldığı için gerilime hassaslıkları açısından daha riskli değerlendirilmiştir. Nüfusun neredeyse yarısını oluşturan çocuk ve ergenlerin okul yaşantısından ve akranlarından mecburî izolasyonları pandemi periyodundan farklı olarak başlı başına bir risk yaratmaktadır. Bunun yanı sıra ebeveynlerin ekonomik ve sıhhat problemleriyle ilgili gerilim seviyesinin artması aile içi istismar mümkünlüğünü arttırmıştır, bu da çocuk ve ergenlerin ruh sıhhatine yansımaktadır.
Pandemi devrinin getirdiği enfeksiyon dehşetinin birlikteinde izolasyon sebebiyle konut ortamında şahsi alan eksikliği, toplumsal ekonomik sıkıntılar sebebiyle ailenin mali kaybı, online eğitim ortamında yetersiz bilgi sorunu ve toplumsal münasebet kuramamaktan yaşanılan can problemi çocuklar ve ergenler üzerinde değerli gerilim kaynaklarıdır. Tüm bunların yanı sıra ruhsal bozukluğa sahip olan çocuk ve ergenler üzerinde bu gerilim daha ağır hissedilmektedir. Gelişim devirlerine göre olağan kabul edilen kimi dehşetler pandemi periyodunda ağır yaşanmasıyla çocuk ve ergenlerin hayatındaki fonksiyonelliği bozmuştur. Örneğin; 6-12 içindeki yaşındaki çocuklarda hastalık korkusu olağan kabul edilirken, olağandışı gelişen pandemi sebebiyle bu dehşet şiddetli yaşanmış hatta bu durum hastalık telaşı bozukluğu tablosu yaratmıştır. Pandemi genetik olarak yatkın çocuk ve gençlerde hastalık telaşı bozukluğu tanısı alma yahut ileride alma mümkünlüğü açısından riskli bir müddetçtir. Hiperaktivitesi olan çocuk ve ergenlerin hareket kısıtlılığı sebebiyle fonksiyonelliği önemli oranda bozulmuştur. şahsi alan eksikliği ve akranlarından izole olmaları bilhassa ergenler üzerinde daha olumsuz bir tesir yaratmıştır. Gelişim evresi özelliklerine uygun olarak aileden uzaklaşıp yaşıtlarıyla vakit geçirerek kişiselleşen ergen, pandemi devrinde tam zıddı bir biçimde ailesiyle daha hayli vakit geçirmeye başlamıştır. Bu da aile içi çatışmalara ve irtibat meselelere yol açmaktadır. Özel ihtiyaçları olan ve gelişimsel takviye ve/veya eğitim alan çocukların var olan davranış sorunlarında, hizmet aldıkları kurumların pandemi niçiniyle süreksiz olarak kapanması ve devam etmekte olan programın kimi durumlarda kesintiye uğraması sebebiyle artış görülmüştür. Otizm, özgül öğrenme bozukluğu, down sendromu, mental retardasyon ve DEHB teşhisine sahip olan çocuk ve ergenlerin akademik eğitim, toplumsal maharet eğitimi ve medikal tedavi alamamaları patolojilerinde kötüleşme yaratmıştır.
Pandemi periyodunda nörogelişimsel bozuklukların yanı sıra travma daha sonrası gerilim bozukluğu, akut gerilim bozukluğu, duygudurum bozukluğu, anksiyete bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluklar ve somatoform bozukluklar çocuk ve ergenler için büyük bir risk oluşturmuştur.
Anksiyete bozukluğuna sahip olan çocuk ve ergenler bilinmeyen şartlar ve bulaş riskiyle birlikte fazlaca daha ağır korku yaşamaya başlamışlardır. Anksiyete bozukluklarından bilhassa ayrılık anksiyetesi ve yaygın anksiyete bozukluğunun pandemi devrinde şiddeti artmıştır. Ayrılık anksiyetesi kişinin bakımvereninden ayrıldığı vakit yaşadığı ağır telaş durumuna verilen isimdir. Pandemi periyodundaki zarurî izolasyonla bakımvereniyle ayrılmaması çocuğun bu patolojisini beslemiştir. Mesken içerisinde şahsi alan eksikliği, bakımverenin konuttan çalışması yahut ikincil bakımverenlerin olmaması sebebiyle de bu bahiste uygunlaştırıcı tedbirler
alınamamıştır. Ayrılık anksiyetesi olmayan çocuklarda da pandemi sebebiyle yaşanan ağır gerilim gelişim seviyesiyle uyumlu olmayan anne-babadan ayrılmama üzere durumların ortaya çıkmasına niye olmuştur. Okul öncesi devrindeki çocuklarda ise gelişim devriyle uyumlu olmayan öteki davranışlardan kimileri isteksizlik, oyuna odaklanmada kuvvetlik, biberon kullanması, parmak emme ve tuvalet kazalarıdır. Okul çağındaki çocuklarda ise endişe ve tasada besbelli artış, kardeşlerle sorun yaşama, huzursuzluk, saldırganlık, psikosomatik şikâyetler, sorumluluklarını yerine getirmekten kaçınma, odaklanmada zorluk, uyku sıkıntıları ve toplumsal çekilme üzere davranışlar gözlenebilmektedir. gençlerde ise tasa ve kaygı sebebiyle gözlenebilecek reaksiyonların de okul çağında sergilenen davranışlara ek olarak isyan, risk alma davranışları, ve konsantrasyon eksikliği yansıları gözlenebilmektedir.
Yaygın anksiyete bozukluğu günün büyük kısmında birtakım olaylarla ilgili çok tasa yaşama durumudur. Pandemi devriyle bu patolojiye yatkın olan ya da teşhis almış çocuk ve ergenler enfeksiyon korkusu, kendi sıhhatleri ve sevdiklerinin sıhhatiyle ilgili tasa duyma, virüs bulaşma yolları yahut bulaştıran şahıslarla ilgili olarak daima kaygılandılar. çabucak hemen bilinmeyen bir virüs olduğu, hakikaten bulaşıcı tesiri öldürücü olduğu ve tedavi prosedürüyle ilgili net planların olmaması bu patolojiyi beslemiştir. Yaygın anksiyete bozukluğuna yatkın olmayan bireyler bile bu süreçte sağlıklı ilgili haklı telaşlara sahip olmuşlardır.
Anksiyete bozukluklarına ek olarak izolasyon sürecinde yaşanan dert ve kaygı öteki kimi olumsuz hisleri da tetiklemiştir. Karantinanın çoğunlukla endişe, tasa, öfke ve hayal kırıklığı üzere olumsuz hislerin yaşanmasına niye olmasının yanı sıra, daha evvel tanılanan çeşitli ruhsal sorunlar niçiniyle tedavi görmekte olan çocuk ve ergenler açısından daha riskli bir surece niye olmuştur. Hislerini yönetememeleri de depresyona daha hassas hale gelmelerine sebep olmuştur. Ayrıyeten salgın öncesinde depresyon ve telaş yaşayan çocukların etraflarındaki mevt ve hastalık haberleriyle gerilimi tolere edememelerinden kaynaklı olarak tasa, akut gerilim ve ahenk bozuklukları yaşadıkları görülmüştür.
Beklenmedik ve ani biçimde gerçekleşen biyolojik bir afet olduğu için çocuk ve gençlerde travma daha sonrası gerilim bozukluğu ve akut gerilim bozuklukları görülebilir. Rutini devam ettirmek bu noktada düzgünleştirici olacaktır.
Obsesif kompulsif bozukluğu tanısı olan ya da genetik olarak bu bozukluğa yatkın olan çocuk ve ergenlerin, temizlikle ilgili davranışları ağır biçimde artmıştır. Sıhhat bakanlığının tedbir siyasetleri gereği de çocuklar bu takıntılı davranışlarını içlerinde
rasyonalize etmiş ve sürdürmüşlerdir. Bu da patolojiyi besleyen lakin biyolojik afet koşullarında onları bir nebze koruyan bir şey olmuştur.
Toplumun her birebir daha verdiği ortak tesirlerden başka olarak pandemi, bireylerin gelişim devirlerine bağlı olarak da psikososyal düzgün oluşlarını etkilemiştir. Çocuk, ergen ve yaşlılar dezavantajlı küme içerisinde yer aldığı için gerilime hassaslıkları açısından daha riskli değerlendirilmiştir. Nüfusun neredeyse yarısını oluşturan çocuk ve ergenlerin okul yaşantısından ve akranlarından mecburî izolasyonları pandemi periyodundan farklı olarak başlı başına bir risk yaratmaktadır. Bunun yanı sıra ebeveynlerin ekonomik ve sıhhat problemleriyle ilgili gerilim seviyesinin artması aile içi istismar mümkünlüğünü arttırmıştır, bu da çocuk ve ergenlerin ruh sıhhatine yansımaktadır.
Pandemi devrinin getirdiği enfeksiyon dehşetinin birlikteinde izolasyon sebebiyle konut ortamında şahsi alan eksikliği, toplumsal ekonomik sıkıntılar sebebiyle ailenin mali kaybı, online eğitim ortamında yetersiz bilgi sorunu ve toplumsal münasebet kuramamaktan yaşanılan can problemi çocuklar ve ergenler üzerinde değerli gerilim kaynaklarıdır. Tüm bunların yanı sıra ruhsal bozukluğa sahip olan çocuk ve ergenler üzerinde bu gerilim daha ağır hissedilmektedir. Gelişim devirlerine göre olağan kabul edilen kimi dehşetler pandemi periyodunda ağır yaşanmasıyla çocuk ve ergenlerin hayatındaki fonksiyonelliği bozmuştur. Örneğin; 6-12 içindeki yaşındaki çocuklarda hastalık korkusu olağan kabul edilirken, olağandışı gelişen pandemi sebebiyle bu dehşet şiddetli yaşanmış hatta bu durum hastalık telaşı bozukluğu tablosu yaratmıştır. Pandemi genetik olarak yatkın çocuk ve gençlerde hastalık telaşı bozukluğu tanısı alma yahut ileride alma mümkünlüğü açısından riskli bir müddetçtir. Hiperaktivitesi olan çocuk ve ergenlerin hareket kısıtlılığı sebebiyle fonksiyonelliği önemli oranda bozulmuştur. şahsi alan eksikliği ve akranlarından izole olmaları bilhassa ergenler üzerinde daha olumsuz bir tesir yaratmıştır. Gelişim evresi özelliklerine uygun olarak aileden uzaklaşıp yaşıtlarıyla vakit geçirerek kişiselleşen ergen, pandemi devrinde tam zıddı bir biçimde ailesiyle daha hayli vakit geçirmeye başlamıştır. Bu da aile içi çatışmalara ve irtibat meselelere yol açmaktadır. Özel ihtiyaçları olan ve gelişimsel takviye ve/veya eğitim alan çocukların var olan davranış sorunlarında, hizmet aldıkları kurumların pandemi niçiniyle süreksiz olarak kapanması ve devam etmekte olan programın kimi durumlarda kesintiye uğraması sebebiyle artış görülmüştür. Otizm, özgül öğrenme bozukluğu, down sendromu, mental retardasyon ve DEHB teşhisine sahip olan çocuk ve ergenlerin akademik eğitim, toplumsal maharet eğitimi ve medikal tedavi alamamaları patolojilerinde kötüleşme yaratmıştır.
Pandemi periyodunda nörogelişimsel bozuklukların yanı sıra travma daha sonrası gerilim bozukluğu, akut gerilim bozukluğu, duygudurum bozukluğu, anksiyete bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluklar ve somatoform bozukluklar çocuk ve ergenler için büyük bir risk oluşturmuştur.
Anksiyete bozukluğuna sahip olan çocuk ve ergenler bilinmeyen şartlar ve bulaş riskiyle birlikte fazlaca daha ağır korku yaşamaya başlamışlardır. Anksiyete bozukluklarından bilhassa ayrılık anksiyetesi ve yaygın anksiyete bozukluğunun pandemi devrinde şiddeti artmıştır. Ayrılık anksiyetesi kişinin bakımvereninden ayrıldığı vakit yaşadığı ağır telaş durumuna verilen isimdir. Pandemi periyodundaki zarurî izolasyonla bakımvereniyle ayrılmaması çocuğun bu patolojisini beslemiştir. Mesken içerisinde şahsi alan eksikliği, bakımverenin konuttan çalışması yahut ikincil bakımverenlerin olmaması sebebiyle de bu bahiste uygunlaştırıcı tedbirler
alınamamıştır. Ayrılık anksiyetesi olmayan çocuklarda da pandemi sebebiyle yaşanan ağır gerilim gelişim seviyesiyle uyumlu olmayan anne-babadan ayrılmama üzere durumların ortaya çıkmasına niye olmuştur. Okul öncesi devrindeki çocuklarda ise gelişim devriyle uyumlu olmayan öteki davranışlardan kimileri isteksizlik, oyuna odaklanmada kuvvetlik, biberon kullanması, parmak emme ve tuvalet kazalarıdır. Okul çağındaki çocuklarda ise endişe ve tasada besbelli artış, kardeşlerle sorun yaşama, huzursuzluk, saldırganlık, psikosomatik şikâyetler, sorumluluklarını yerine getirmekten kaçınma, odaklanmada zorluk, uyku sıkıntıları ve toplumsal çekilme üzere davranışlar gözlenebilmektedir. gençlerde ise tasa ve kaygı sebebiyle gözlenebilecek reaksiyonların de okul çağında sergilenen davranışlara ek olarak isyan, risk alma davranışları, ve konsantrasyon eksikliği yansıları gözlenebilmektedir.
Yaygın anksiyete bozukluğu günün büyük kısmında birtakım olaylarla ilgili çok tasa yaşama durumudur. Pandemi devriyle bu patolojiye yatkın olan ya da teşhis almış çocuk ve ergenler enfeksiyon korkusu, kendi sıhhatleri ve sevdiklerinin sıhhatiyle ilgili tasa duyma, virüs bulaşma yolları yahut bulaştıran şahıslarla ilgili olarak daima kaygılandılar. çabucak hemen bilinmeyen bir virüs olduğu, hakikaten bulaşıcı tesiri öldürücü olduğu ve tedavi prosedürüyle ilgili net planların olmaması bu patolojiyi beslemiştir. Yaygın anksiyete bozukluğuna yatkın olmayan bireyler bile bu süreçte sağlıklı ilgili haklı telaşlara sahip olmuşlardır.
Anksiyete bozukluklarına ek olarak izolasyon sürecinde yaşanan dert ve kaygı öteki kimi olumsuz hisleri da tetiklemiştir. Karantinanın çoğunlukla endişe, tasa, öfke ve hayal kırıklığı üzere olumsuz hislerin yaşanmasına niye olmasının yanı sıra, daha evvel tanılanan çeşitli ruhsal sorunlar niçiniyle tedavi görmekte olan çocuk ve ergenler açısından daha riskli bir surece niye olmuştur. Hislerini yönetememeleri de depresyona daha hassas hale gelmelerine sebep olmuştur. Ayrıyeten salgın öncesinde depresyon ve telaş yaşayan çocukların etraflarındaki mevt ve hastalık haberleriyle gerilimi tolere edememelerinden kaynaklı olarak tasa, akut gerilim ve ahenk bozuklukları yaşadıkları görülmüştür.
Beklenmedik ve ani biçimde gerçekleşen biyolojik bir afet olduğu için çocuk ve gençlerde travma daha sonrası gerilim bozukluğu ve akut gerilim bozuklukları görülebilir. Rutini devam ettirmek bu noktada düzgünleştirici olacaktır.
Obsesif kompulsif bozukluğu tanısı olan ya da genetik olarak bu bozukluğa yatkın olan çocuk ve ergenlerin, temizlikle ilgili davranışları ağır biçimde artmıştır. Sıhhat bakanlığının tedbir siyasetleri gereği de çocuklar bu takıntılı davranışlarını içlerinde
rasyonalize etmiş ve sürdürmüşlerdir. Bu da patolojiyi besleyen lakin biyolojik afet koşullarında onları bir nebze koruyan bir şey olmuştur.